Кунам кожым шындаш тӱҥалыныт?

Ожсо герман калык Йоль пайрем (кечын эн кӱчык жапше) годым тӱрлӧ керемет-влакым порештарен. А нунет кожышто иленыт, садлан кожым сӧрастареныт. Чодыраш каен, келшыше кожеш тӱрлӧ кочкышым: олмам, иктаж-мом тамлым да, эше моторрак лийже манын, гирлянда ден модыш-влакым сакаленыт. Кумалме йӱлам эртарымышт, пелештымышт годым сортамат ылыжтеныт. Варарак тыгай кожым, руал конден, пӧртыштӧ сӧрастараш тӱҥалыныт. Пайрем деч вара тушан сакалыме кочкышым йоча-влаклан шалатеныт. Кожым сорта, емыж, тӱрло там-тӱм дене, а варарак модыш-влак дене моторландараш тӱҥалыныт. Модыш-влакым шыште, мамык, картон, вараракше янда гыч ыштылыныт.

Славян-влак тыгай сомылым шошым, кече ден йӱдын икгай улмышт годым, шуктеныт. У ий шошым тӱҥалын. Нуно куэм, тумым сӧрастареныт. Тыге осал керемет-влакым порештареныт. Кожым колышын пушеҥгыжлан шотленыт, садлан сӧрастарен огытыл. Кож укш-влакым тойымо годым колатка йымак оптеныт, «тошто ялыш» наҥгайыме годым корнеш кышкен коденыт, кодшыжым колышын воктекыже пыштеныт. Кызытат тиде калык тугак ышта.

Варарак У ийым сентябрьыште вашлийыныт. 

1669 ийыште Петр I кугыжа у календарьым пуртен. 1700 ий гыч У ийым январьыште вашлияш тӱҥалаш, чыла пӧрт кӧргым, кугу урем-влакым кож да лӱс-влак дене сӧрастараш, мураш, кушташ, фейерверк-влакым колтылаш шӱден. Тиде сомыл ял-влакыш варарак шуын. Петр I кугыжа уке лиймек, тиде мондалтын.

Уэшлан Российыште кож символ-влакым Николай I кугыжа лиймекыже пуртен. Микалай кугыжа прусс принцесса Фридерикам (тынеш пурымеке, Александра Федоровна) марлан налын. Кугыжа У ий вашеш ватыжлан пӧлекым ыштен - Теле дворецыште елка пайремым эртараш шӱден. Ӱстелыш чесым погеныт, кож лӱс аршашым шынденыт. Вара кажне ийын тыге ыштылаш тӱҥалыныт. 1819 ийыште Аничков дворецеш кожым сӧрастарен шынденыт.  1852 ийыште, чыла калыклан ончен йывырташ манын, Екатерининский (кызыт Московский) вокзалеш кожым моторландарен шынденыт. Эркын еҥ-влакат пӧртыштым кож дене сӧрастараш тӱҥалыныт.

1914 ийыште Икымше тӱнямбал сар тӱҥалын. Тиде немыч-влакын пайремышт манын, руш калык кожым шындымым чарнен.

1917 ийыште Октябрь революций лийын. Рошто пайремым «антисоветскийлан» шотлен, тиде йӱла-влакым чареныт.

1935 ийыште Сталинын темлымыж почеш чыла вере: школышто, йочасадыште, клублаште - У ий пайремым эртареныт. 

Тыге мемнан декат декабрь мучаште У ий пайрем толеш. А тиде - гирлянда дене вылгыше, шар да тӱрлӧ мишура-влак дене сӧрастарыме кож, мандарин пуш, шампанский там, оливье, марий сий… Чыладамат шушаш У ий дене!