15 декабрь - Чайын кечыже

Тиде кече 1773 ий 16 декабрьыште талышныше протест акций дене кылдалтын. Тунам Великобританий американец-влаклан чай дене торгайымыштлан налогым тӱлаш пунчалын, садлан тиде событийым эше «Бостон чаепитий» маныт. 15 декабрьыште тыгак чай индустрийыште тыршыше пашаеҥ-влакын правашт шотышто Тӱнямбал деклараций лектын. Чай пушеҥге-влакым эн ондак Бирма, Лаос да Индийыште верештыныт. А мемнан элыште чай дене 1638 ийыште палыме лийыныт. 

Чай нерген ятыр оҥай факт-влак каласкалат: 

Чайын лӱмжӧ Китайыште лектын (кечывалвел провинцийыште тудым «te», йӱдвелне «cha» маныныт.).  

Чайым йӱмӧ этикетым («Tea Moralities») Английысе королева Виктория илышыш  шыҥдарен. 

Японийыш ужар чай IX курымышто логалын. Тудым тушко Китай, Корей да Индий гыч буддист монах-влак, тыгак япон путешественник-влак намиеныт. 

Европеец-влак чайым XVI курымышто «тамленыт», тудым экзотика йӱыш семын вашлийыныт.  

Китайыште уналан вигак чайым темлат. Чайный церемоний вес еҥым пагалымым ончыкта. 

Секунд еда мландышарыште 2 миллион утла чайгорка, а кажне кечын 3 миллиард утла чукыр чайым йӱыт.  

Тӱняште эн шерге акан, элитный китай чайын килограммже 685 000 долларым шоген. Тиде - «Да Хун Пао»  (китай йылме гыч «кугу йошкар халат» манын кусаралтеш). Тыгай чайын сортшым 350 ияш куд вондер гыч погат. Нуно Тяньсинь монастырь воктене верланеныт. 

Пакетан чайым икымше гана 1908 ийыште лукташ тӱҥалыныт. Эн кугу пакетан чайым 2002 ийыште ыштеныт. Тушко шым килограмм заварке (3500 чайгорка) пурен. Пакетым пижыктыме кӱжгӧ шӱртӧ ныл метр утла кужытыш шуын. Тудым чылалан Пакистанысе Карачи олаште ончыктеныт.

Ондак чайыш сакырым огыл, а шинчалым пыштеныт. Тибетыште атканчайым («байховый» манме чай) кызытат изишак шинчаланым йӱыт. 

Чай тӱрлӧ лиеш: шем, ужар, ош, улун, пуэр. 

Чайыште 300 тӱрлӧ утла вещества уло. Тудо тӱрлӧ витамин, минерал, эфир ӱй, аминокислота, антиоксидантлан поян, иммунитетым пеҥгыдемда, рак ваштареш кучедалеш. Тидлан, шке тазалыкым да ийготым шотыш налын, чайын сортшым веле чын ойырен моштыман.

Фото: congerdesign, pixabay.com