«Ужым тыйым содыки, Вьетнам!»

«Вьетнам Азийын эрвел-кечывалвел ужашыштыже, Индокитай полуостровышто, Индий ден Тихий океан ушнымо транспортный узелыште верланен. Элын кумдыкшо йӱдвел гыч кечывалвел марте 1650 километрыш шуэш. Вьетнам провинций да ола-влаклан пайлалтеш. Нунын чотышт чумыржо кудло кумыт нарыш погына. Вьетнамын мотор, ойыртемалтше пӱртӱсшӧ, курымла дене вияҥше историйже, акрет годсо архитектур сооруженийже да оҥай легендылан поян тӱвыраже элын туриндустрийжым вияҥдаш пеҥгыде негызым ыштеныт.

…26 ноябрьыште Вьетнамысе Камрань тӱнямбал аэропорт мемнам леве йӱран игече дене вашлие. 25 ноябрь кастене Уфа олаште 15-20 градус йӱштӧ шоген гын, южышто индеш шагат чоҥештымеке, йӧршын вес сӱрет почылто - Вьетнамыште 35 градус шокшо ыле. Верысе калыкын увертарымыж гыч, тушто ик арня ончыч виян тайфун эртен. Камрань ден Нячанг олалан уремлаштыже чыла «ийын коштын». Тунам тайфун кандаш еҥын илышыжым наҥгаен.

Ме Нячанг курорт олаш верланышна. Тушто официально 450 тӱжем еҥ шотлалтеш, а чынже гын 700 тӱжемыш шуэш. Олаште илыше калыкын 93 процентше бизнес пашам виктара, шукыжо шкенжын кафежым куча. Кафе-влак теҥыз сер воктене, сай пляж-влак пелен верланеныт. Тушто руш-влакат «Маяковский», «Есенин» да моло тӱрлӧ лӱман кафе-влакым кучат. Российын тӱрлӧ кундемлаж гыч мийыше турист-влак шуко улыт. Южыжо Вьетнамыште икмыняр ий денат илат. Улыт тугай-влакат, кудыжо тиде элыш теле жапым илен лекташ мия - октябрьыште мийымеке, мӧҥгыжӧ апрельыште веле пӧртылеш. Мый тыге илыше ятыр руш да украинец-влак дене пляжыште палыме лийын мутланышым. Тугодым кажне кечын кок-кум шагат дене тренажерлаште заниматлем ыле. Тренажер-влакым теҥыз серлаште моткоч шуко йӧнештарыме. Тренироватлалтмем эскераш мый декем чӱчкыдын Чехий гыч мийыше ик еш мужыр толын коштеш ыле. Мутланаш йӧратыше мужыр Вьетнамыш вич ий почела «зимовкыш» толеда улмаш. Коктынат кудло ийым эрталтеныт. Когылянышт пырляже пенсийым ик тылзылан 1700 наре долларым налыт (Мемнан окса дене шотлымаште 120 тӱжем теҥгеш шуэш.). Тиде окса тушто октябрь гыч апрель марте илен лекташ сита. Вате-марий олан йӱдвел ужашыштыже тылзеш 15 тӱжемлан пачерым айлен илат. Нуно мопедым арендоватлат да Вьетнамысе олалаште канен коштедат, тазалыкыштым пеҥгыдемдат, эмлалтыт. Коктынат тренажерышто тарванылаш кумылан улмыштым ончыктышт.

Икымше кечынак мый кок турым нальым, иктыже - йомакысе тӱня гай мотор тропикыш, весыжым - Далат олаш. Но тумарте ме эн ондак Нячанг олам ончен коштна - мыланна лӱмын обзорный турым эртарышт. Тӱрлӧ предприятий ден ойыртемалтше верлаште лиймаш сай шарнымашым кодыш. Ик предприятийже - латекс гыч ыштыме сатум ямдылымаш. Мыланна латексым ыштыме сомыл нерген каласкалышт. Латекс - тиде гевея пушеҥгын сокшо гыч ямдылыме пӱртӱс продукт, вес семынже «пӱртӱс каучук» манаш лиеш. Мыланна тиде материал гыч ыштыме малаш пайдаланыме арвер-влакым ончыктышт. Шкаланем латекс кӱпчыкым нальым. Тудо миллионат 600 тӱжем донгым шога (Мемнан окса дене 5000 теҥге наре.). Мемнам тыгак кофем, чайым ыштыме предприятийлаште кондыштарышт, тӱрлӧ храмыште лийна. Чыла вережат йот элла гыч мийыше турист пешак шуко ыле. Фотоаппарат, телефон дене возгалаш лиеш, огыт чаре. Тыгак аяр кишкым, кобрым ончымо фермыш мийышна. Мыланна кобр-влак дене ямдылыме представленийым ончыктышт. Тушто ик вьетнам пӧръеҥ кобрын саҥгажым шупшале. Тыгайым мыланна ужаш лӱдыкшӧ лиеш манын ончылгоч увертарышт. Тудо кишке айдемым чӱҥгалеш гын, еҥ кандаш минут гыч колен кертеш. Тыгак крокодил-влакын представленийыштым ужна. Мыйым поснак вьетнамецын крокодил умшаш вуйжым чыкен ончыктымыжо ӧрыктарыш. Крокодил умшажым трук петыра ыле гын, айдемын вуйжо кушко савырнымым умыледа, очыни. Тиде 300 наре атмосферан давлений!

Эр, кечывал да каскочкыш шотышто. Мый чӱчкыдын кафеш, но утларакшым пазарыш коштам ыле. Тушто мом кочмет шуэш, чыла ямдылен, кӱктен пуат. Акше йӧршынат шерге огыл - кечывалкочкыш 50 гыч 150 теҥгеш шуэш. Индий дене таҥастарымаште, тиде пеш шулдо. Эмират-влак нерген ойлыманат огыл - тушто моткоч шерге.

Сайгон (Хошимин) олаш мый шым мий. Ик еҥлан шотлымаште тур шергыш возеш - 165$. Сайгон ола нерген мылам варарак тушко миен толшо-влак каласкалышт. Моло турист-влак тушто оружий музейыш (Вьетнам ден Америка кокласе сар годсо) миеныт, мланде йымалне кошташ кӱнчымӧ корнылаште лийыныт. Нине корно-влакын чумыр кужытышт 160 наре километрыш, Камбоджи мартеат, шуйна. Но нуно моткоч аҥысыр да изи улыт. Ик американецат тушко логалын ок керт.

…Вьетнам гыч мӧҥгӧ чоҥешташ тарванашлан тӱнямбал Камрань аэропортышто шогем. Трук шойылнем «Эдисо-о-о-н!» кычкыралме йӱкым кольым. «Пылышемлан шоктыш, очыни», - шонем семынем. Уке, эше ик гана лӱмем денак кычкыральыч. А кумшо гана йӧршын «Хоккеист!» шоктыш. Тунам веле мыйым пален ӱжмыштым умылышым. Ончальым гын, ой, Юмашне, изиш умбалнырак Балтач села гыч ик палымем шогылтеш! Ме тудын дене иктаж коло ий наре палыме улына, ик хоккей коробкаште, но тӱрлӧ командылаште модынна! Пытартыш жапыште тудым ий ӱмбалне от уж, но мо оҥайже, кызыт ме соперник семын эргыж дене хоккейла модына! Вот кузе лиеш улмаш илышыште...