Все новости
Историй гыч
7 Пургыж 2022, 10:35

Маядык лӱм кушеч лектын?

Ме, кызыт илыше-влак да нунын икшывышт, уныкашт, кугезына-влаклан тыгай сай мландеш вожым колтымыштлан кугу таум ойлена. Маядык ял Дӧртыльӧ районын йӱдвел-эрвел ужашыштыже, Ош Виче эҥер деч 2 километр пурлаште, Дӧртыльӧ - Бурай корнын шола велныже, Маркымаз ден Баргыз эҥер-влак ушнымаште верланен. Географический координатше - 55°40’ йӱдвел кумдык, 54°55’ эрвел кутыш. Кушеч Маядык ойконим лектын вара? Тидлан вич умыландарымаш уло. Икымше: Маядык верыш Белебей велчын Токперде, Токпай да Токтамыш изак-шоляк толыныт. Ондак нуно Маядыково (Бирск район) ялыш миеныт. Маяҙыҡ - курык лӱм деч. Маяҙыҡ (Май - масло, Аҙык - еда (тюрк)). Но тушто яра мланде лийын огылат, нуным Виче вес велке Бурай Ергозинын уныкаже-влак дек колтеныт. Мландым налмек, кок иза ялым ыштеныт. Кумшыжо, имньыже коремыш пурен кайымылан сырен, мӧҥгеш каен. Нуным «Маядык гыч толшо-влак», а калыкшым «маядык-влак» манаш тӱҥалыныт.

И. Губаевын фотожо.
Фото:И. Губаевын фотожо.

Кокымшо: Марий-влакын «мая» мутышт илыш тӱҥалмым ончыкта («мая муно» - икымше муно, «мая вер» - иктат пурыдымо вер да т.м.) Тиде шомакым ушышто кучаш гын,  Маядык - тиде «илыш тӱҥалтыш, у вер почылтмаш».

Кумшо: Куснышо-влак марий да татар лийыныт. Марий-влак вер келшымек каласеныт: «Мия дык, мия» («Подойдет это место»). Татар-влак вес вере каен илаш тӱҥалыныт да саде шомакымат («Мия дык») наҥгаеныт, тиде ялым «Миядык» манаш тӱҥалыныт.

Нылымше: «Маядык» мут тюрк йылмысе мут-влак гыч ышталтын: «мийя» - шун, «дек» - курык, курык вуй, а пырляже - шунан курык воктелсе ял. 

Визымше: Башкир АССР-ын Топонимический словарьыштыже Маядык лӱм ял воктен йогышо эҥер лӱм дене кылдалтме нерген возымо. 

Мемнан кугезына-влак Пошкырт кундемыш виеш тынеш пуртымылан, кугу йозакым тӱлыктымылан да куралме мландышт тоштеммылан кӧра куснен толыныт. 

Маядык корно гыч пеш моторын коеш. Зайнаш, Чаган да Рушъял арка-влак коклаште, под пундаш гай олмышто верланен. Садланак телым Маядыкыште, моло верла дене таҥастарымаште, йӱштырак, а кеҥежым, мӧҥгешла, шокшырак. Эҥер-влакын серыштышт нӧлпер, пӱкшерме, шертнер кушкыт. Эҥер-влакыш памаш-влак йоген пурат, садлан верчын Маядыкыште йырым-йыр ужарге, а шыжым йошкаргын, нарынчын вел коеш.

Тичмаш статьям газетын 2022 ий 2 февральыште лекше  5-ше номерыштыже лудса.

И. Губаевын фотожо.
И. Губаевын фотожо.
Фото:И. Губаевын фотожо.
Автор:И. ПЕТРОВ. Маядык ял, Дӧртыльӧ район.
Читайте нас: