Кӧ кӧм лӱдыктен?

Кодшо курымын 70-ше ийла мучашыжым кызытат воштылал шарналтем. Тунам   Шорыкйол йӱлам шукташ нигӧм уремыш але клубыш ӱжын чумыраш кӱлын огыл, шкеак погынен лектыныт да ял мучко коштыныт. Кажне суртыш. Кечывалым огыл,  кастене. Арня мучко, кажне кечын. А кӧ пуртен огыл гын… «Шорык» мутым кучылтын, ты суртысо ешлан эн уда пӱрымашым тыланен-вурсен коденыт!

Благовещенск педучилищыште тунемше-влаклан тунам икымше семестр мучаш телым эн пиалан жаплан шотлалтын. Идалык тӱҥалтышысе кок арня коклаште чыла зачетым кучен сеҥыме, ончылно - теле каникул, Шорыкйол! 14 январь деч вара мӧҥгӧ кудалынна. А кугурак курсышто тунеммына годым икте-весе деке тӱрлӧ районыш унала коштынна. Благовещенск гыч корно кӱчык лийын огыл, торарак районышко кастене я йӱд лишан веле пӧртыл шумо тат-влакат лийыныт. Но эн оҥайже ялыш миен пурымо годым тӱҥалын! Васли кугыза-влак, корнеш авырен, тыйым лумеш шурен-нӧштыл налаш пуйто вученак шогеныт. Поснак пырля унала толшо йот ӱдыр-рвезе-влакым! А вес кечылаштыже шкежат, кӱрыкым тупыньла чиен, нунын кашакыш ушненна, кастене урем мучко каенна, клубышко, суртлашке унала пурен коштынна, ваштареш толшо самырык ӱдыр-рвезе-влакым келге лумеш уренна, а изирак ньога-влак, чарга йӱк дене кычкырен, тора гычак кораҥын але савырнен куржыныт. Каникул деч вара уэш тунемаш тӱҥалмеке, Шорыкйолын  оҥайлыкше нерген шарналтен, шке коклаштына воштыл-воштыл каласкаленна. Тунам тудо эре ик жапыште эртен, кеч-могай район  гыч улшо студент-влак  Шорыкйолым шке ялыштышт лач каникул годым вашлийыныт.

А мый шке ялышкем пӧртылмӧ тугодсо ик теле касым кызытат ом мондо. Пычкемыш. Тыгай годым, парням шуялтет гынат, ок кой, маныт. Лач ош лум изишак волгыдым шараш тӧчымылан кӧра икмыняр метр ончылно мом-гынат ужаш лиеш. Уремысе корным йолшӱм дене шижын ошкылам. Йӱштӧ юж памаш вӱд гай тамлын чучеш, шӱлалтыме сайын оҥ кӧргыштӧ шодым чыгылтен модеш. Теле йӱд. Каваште шӱдыр-влак чӱчкат. Могай куан - мӧҥгышкем толын шуынам! Тунам ял уремлам электротул волгалтарен огыл, ик-кок вере веле, кевыт але клуб ончылно, лампычке йӱлен.

Кенета йӱк-йӱаным кольым да ваштарешем куржын толшо тӱшкам ужым. «Овда… Таргылтыш… Чонан меҥге толеш! Шӱгарла гыч колышо ылыж лектын!» - чуриктарен кычкырымышт шокта. Мыйын воктечем таул мардеж гай эртен кайышт, ала-кудыжо, ӧрдыжкӧ тӧрштен, кыдал даҥыт келге лумым пуйто ийын лекте - пече гоч пакчашке шуҥгалте, тугылдышо ломаш йӱк шорт шоктен кодо. Мом толашат?

Тӱткынрак ончал колтышым гын… Ындыжым ваштарешем иктаж кум метр кӱкшытан айдеме гай кугу шем ӱмылкан лӱҥген толмыжым ужым. Эше тамак тулжо коеш. Могырем сӱсанен кайыш… Шӱм кӱлткаш тӱҥале. Мом ышташ? Молын почеш савырнен куржаш? Но вет мӧҥгӧ пӧртылаш тетла корно уке, пакча шеҥгеч ошкылат гын, лумеш пижат. Садак тиде урем дене эртыман. Шуко шонкалыде, мыят пакча могырыш лупшалтым… Но йолем пуйто кепшылталтын, пече марте миен шумеш, пеш кужаш кид дене удырен кайымыла чучо - тунаре лум келге! Чот лӱдмӧ годым вий ешаралтеш, маныт: мый дечем ончычсо рвезе лум ӱмбач кудалше мераҥ гай пакчашке тӧрштыш! Пече гоч нушкын вончаш тыршем… Кидышкем тугылдышо ломаш вереште. «Уке, - шкемым шке лыпландарем, - мый лӱдын омыл. Ончалына, кӧ кӧм лӱдыкта!» Ломашым кучышым да мӧҥгеш корнышко нушкын лектым. 

…Йоча да самырык пагытыште кином ончаш клубыш коштына ыле. Телевизор ялыштына ик-кок еҥын веле лийын. Кином кондымо кечын ял покшелне верланыше кевытын урем могыр лукешыже кид дене увертарымашым (афишым) возен сакеныт. Ме сар, разведчик, индеец-влак нерген ончаш йӧратенна. Тугай фильмым кондымышт годым скобкеш «Военный», «Шпионский» але «Про индейцев» манын палемдат ыле. Кастене клубышто шинчаш гына огыл, шогашат вер лийын огыл!

…Пакча могырым почаҥ-почаҥ ломашым шӱдырен лекмеке, тудым пурла кидыш нальым да, индеец-влак гай уло йӱкын у-лю-лю-лю-лю! манын кычкырен, шем кугу  мӧчӧр ваштареш куржын колтышым. 

Тудыжо тугак лӱҥген толеш. Ломаш дене шуралташ тӧчымем годым тыҥге-туҥге тайналтын кораҥнеже ыле, но лыньыр-луньыр шуҥгалте да кокыте шаланен возо! Ломашемым уэш нӧлталмем годым кенета сӧрвалыме йӱкым кольым: «Ите, ите! Сита, сдаемся!» Могай палыме йӱк! Изина годым сар дене модмаште сеҥалтшыже эре тыге ойла ыле: «Сдаюсь!»

Ончем… Пошкудо рвезе да вес урем гыч яллан эн кужу пӧръеҥ лумышто почаҥыт!  Саде пӧръеҥет шкежат капше дене изишак веле кок метр кужытан огыл, а эше вачышкыже мыйын пошкудемым шынден. Савырен чийыме кӱрык ӱмбач сырве-сорво вургемым сакаленыт, ситыдымыжлан кӱшнӧ шинчышыже, тулжо койжо манын, тамакым пижыктен. Пычкемышыште вашлият гын, чынак, моткоч шучкын коеш. Шорыкйол кечылаште ия толын лектын мо! Но тулеч вара ялыштына кужу Васли кугыза деч лӱдмым чарнышт.