Тушман ваштареш кредалын

Галиулла Шипаевич Шипаев 1896 ий 15 январьыште кызытсе Краснокам районысо Музек ялсоветыш пурышо Тумерсолаш шочын. Ача-аваже ял озанлык пашам ыштен иленыт. Шке биографийыштыже социальный положенийжым «икмарда кресаньык» манын палемден. Ийготыш шумеш, аваже да изаже-влаклан озанлык пашам шукташ полышкален.

1917 ий 15 августышто Керенскийын Временный правительствыжын армийыш, 127-ше запасной полкыш, налыныт. Тиде полк Уфаште шоген. Временный правительствым сӱмырал шуымек, Уфаште Марий батальоным чумыреныт. Галиулла Шипаевым 1-ше ротын старшинажлан шогалтеныт.

Марий коллегийын ойжо, тудым вуйлатыше Николаевын да Уразбаевын тыршымышт дене 1918 ий 1 мартыште Уфасе икымше марий партизан отрядым погеныт. Г. Шипаев тушко эн ончыч возалтын.

1918 ий 15 апрельыште Вооружений губернский штабын шӱдымыж почеш отрядым Верхнеуральскыш контрреволюционный атаман Дутовын войскаже ваштареш кредалаш колтеныт. Атаман Дутовын войскажым кырен шалатымек, отряд 1918 ий 13 майыште Уфашке пӧртылын.

15 майыште Вооружений губернский штабын шӱдымыж почеш штаб начальник Кадомцевын вуйлатыме йошкар партизан-влакын отрядышт Самарский фронтыш белочех-влак, Гайда генералын 36 тӱжем еҥан армийже ваштареш, кредалаш каен.

Кинель станцийыш миен шумек, кӱртньыгорно пашаеҥ-влак нунын командованийыштлан Самарский оласе Советым гайдамак-влакын бандышт арестоватлыме нерген увертареныт. Командований Самара олаште гайдамак-влакын бандышт нерген утларак пален налаш разведчик-влакым колтен. Нунын коклаште Галиулла Шипаеват лийын. Разведчикна-влак эн ончычак бандын штабшым шалатеныт да шке войскаштлан Самара олаш пурымо корным «эрыктеныт». Самара утаралтын, Совет уэш пашам ышташ тӱҥалын.

Тылеч вара мемнан войска-влак Сызрань ола, Юл кӱртньыгорно кӱвар велыш тарваненыт. Безенчук станцийыш миен шумек, разведка рашемден, Юлын шола велныже Гайда генералын чехословак войскаже-влак Юл гоч понтон кӱварым вакшыныт. Безенчук станцийыште мемнан войска-влакым авырен налаш манын, войскан ик ужашыжым Юлын пурла велышкыже луктынат шуктеныт. Мемнан командованийна, огневой позицийым налаш манын, Липняки станцийыш чакнаш кӱлешлан шотлен.

Ты кредалмаш годым Галиулла Шипаевичын йолжо сусырген. Разведчик-влакым авырен налыныт. Нуно чылан Гайда генералын войскаже-влакын кидыш логалыныт.

1918 ий 4 июньышто Шипаевым политзаключенный семын Самара оласе тюрьмаш шкет камерыш шынденыт. Тушто тудо кум тылзе шинчен.

1918 ий 8 сентябрьыште Самара оласе тюрьма гыч большевик, политзаключенный, пленный-влакым ик эшелон дене Тоцк лагерьыш колтеныт. Тушто нунылан суткалан шӱдӧ грамм киндым да ик стакан вӱдым пуэныт.

Сентябрь мучаште нуным «колымаш эшелон» дене Омск олаш колтеныт. Сибирьыш кайыме корнышто кугурак кӱртньыгорно станцийлаште чехословак-влакын конвой командышт, вагонла гыч лу-латвич большевик, йошкар партизан дене луктеден, калык ончылно лӱен пуштыныт.

Омскыш миен шумек, «колымаш баржыш» кусарен шынденыт. Вагонлаште да баржылаште шем полотношто ош буква-влак дене «колымаш вагон», «колымаш баржа» манын возымо улмаш. Баржа дене нуным чуваш лагерь-влакыш намиен шуктеныт.

1918 ий октябрь тӱҥалтыште Г. Шипаевым Тобольский каторжный тюрьмаш шкет камерыш шынденыт. Туштат суткалан шӱдӧ грамм киндым да ик стакан вӱдым пуэныт. Тыге тудо 1918 ий 4 июнь гыч 1919 ий 5 сентябрь марте чылаже 15 тылзе тюрьмаште шинчен. 1919 ий 5 сентябрь эрдене нуным регулярный армийын 54-ше дивизийже утарен.

Г.Ш. Шипаев уэш шке кумылын пашазе-кресаньык Йошкар Армий радамыш ушнен. Йодмыж почеш Блюхерын 54-ше дивизийжын 152-шо бригадыжын 455-ше полкшын разведчик-влак командышкыже налыныт. Тиде дивизий дене пырля Тобольск лишне, Ишим эҥер воктене белоколчак-влакын Воткинский да Ижевский добровольческий дивизийыштым, Новоникольск ола лишне Колчакын кодшо войскалажым кырен шалатеныт. Тулеч вара 54-ше дивизийым Кечывалвел-Касвел фронтыш барон Врангель ваштареш кредалаш колтеныт.

1920 ий август-декабрь тылзылаште Крымыште Каховка лишне Врангельын войскажым шалатымаште да Фрунзен командоватлыме почеш Перекопский укрепленийым налмаште участвоватлен.

1921 ий сентябрьыште пашазе-кресаньык Йошкар Армий гыч демобилизоватлалтын. Шочмо кундемыш пӧртылмек, колхозышто пашам ыштен.

1942 ий ноябрь (Ты цифрже пеш раш огыл. - авт.) гыч 1943 ий марте Кугу Ачамланде сарыште Йошкар Армий радамыште 4-ше гвардейский бригадын 150-ше полкын 4-ше батальонын 2-шо ротыштыжо тушман ваштареш кредалын. Контузий деч вара демобилизоватленыт.