Йӱлен Чолга шӱдыр…

Молан тудын нерген каласкалынем? Районыштына моло марий яллаште тудын семын, тунар вийым, мастарлыкым пыштен, уло чоным пуэн, марий тӱвырам аралыше да вияҥдыше еҥ уке ыле манам гынат, йоҥылыш ом лий, шонем.

Кӧ дене гына шым мутлане, Андрей Пайгузинович нерген возаш кӱлеш маньыч. Туныктышо ветеран-влак Борис Шайхулов, Римма Шакиртовна да Михаил Павлович Дмитриевмыт Андрейым семӱзгар мастарын эталонжо семын палемдышт. Моло гармонистын шоктымыжым колыштын, чӱчкыдын ойленыт: «Сайын шокта, но мемнан Андрейлан ок шу». Шуэнрак гынат, «Мемнан Андрейна пеш мастарын шокта, но тудо (вес еҥ) Андрейымат эртара» манмымат колаш логалын, но руш калык манмыла, «Нет предела совершенству».

Ойлат, Пайгизя павай ден Пашалче кокайын икшывышт шочмеке, мончаш икымше гана мушмо годым авашт, армийлан йӧрыжӧ, ӱдыр-влак йӧратышт, семӱзгарлан мастар лийже манын, азан парняже-влакым чоклен-чоклен шотлен. Ала тидлан, ала Юмо полшымылан йоча-влак уста лийыныт. А вич йоча коклаште Андрей эргышт поснак ойыртемалтын.

…Ачаже, изи эргыжын шортын йодмыжым шуктен, 5 ияш Андрейлан музиканым налын пуэн. «О, кузе куаненам ыле?! Вет мыйын шкемын гармонем уло! А ончыч… умшам почын, гармоньчын шоктымыжым йыштак коҥга ӱмбач ончен киенам да шоненам: «Эх, чотрак руштын, музиканжым монден кода гын, сай лиеш ыле». Лийын тыгайжат, но шуэн. А хромкым налын пуымекышт, кеч-могай сомылым писын, куанен шуктенам. Вашкерак кидыш гармоньым налын шинчын, шоктымем шуын. Эн ондак, ӱстел коклаште мурымо семым тунемын, авамлан шоктен ончыктышым. Шыргыжалын, вуем гыч пушкыдо шыма кидше дене ниялтыш, поро шомакше дене эше шокташ кумылаҥдыш. Тыге ондак кажне тунемме семемым авамлан але ачамлан экзаменым кучымо семын шоктенам», - шарналта ыле Андрей курскам.

Пелагея шӱжаржат изаж нерген шуко поро мутым ойлыш. «…Мый палымем годым изам клубышто «вечоркаште» тӱҥ гармонист семын шокта ыле. Ожно ӱдыр-эрге-влак кеҥежым кечын кок-кум шагат йӱд марте веселитленыт. Пӱрнӱш, Кыргыз, Ушмен, Керемет, Пураял, Лапкашор, Марин ялла гыч толыныт. Пӧрт воктечак, мурен-мурен, клубыш тарванена ыле. Тиде сигнал! Гармонист клубыш кая гын, чылан мият. Чаке ялын Ефим чӱчӱ дене чӱчкыдынак алмаш шоктеныт. А рвезе-влак, тывырдыкым чаткан тошкалын, такмаклен, «кандырам» пуненыт. Клубын коло вич метр кужытан фоешыже пыкше шыҥеныт. Пурак нӧлталалташ тӱҥалын гын, памаш гыч ведра дене кӱзыктен, вӱдым шыжыктеныт да умбакыже куштеныт. Изамын ош тувыржым кечын мушкам ыле. «Музиканым шоктем манын, тувырым шӱктет», - манеш ыле авам, но садак эргыжын устан шоктымыжлан куанен. Изам тывырдыкым «тошкал, тошкал» манын шоктен моштен, садлан тудын шоктымо почеш кушташ куштылго ыле. Пӱрнӱшыш, Кыргызыш унала миенна гын, калык клубыш рӱж лектын. «Гармонист Андрей толын» манме увер писын ял мучко шарлен. Эше изам мотор мура ыле, но ик ганат сценышке лектын мурен огыл. Тудо шокшо шӱман ыле, родо-шочшыжо, йолташыже-влакым чот лишылеш ужо, полшен шогыш», - манеш Пелагея акай.

«Марием, талантан айдемым ужын, шижын, сценышке луктын, - манеш Леня пелашыже. - Шке жапыштыже Татьяна Умурбаевалан тӱҥалтыш ошкылым ышташ полшыш. Виешак манме гай Йошкар-Олаш мурызо-влак конкурсыш колтыш. Шке вийжылан, талантшылан ӱшаным вияҥдаш полшыш. А клуб вуйлатышылан ыштымыж годым «Ош Виче сем» ансамбльым чумырен. Могай гына яллаште, сценыште, фестивальлаште, конкурслаште шкенан мастарлыкнам ышна ончыкто! 1990-ше ийыште ик арня Марий Элысе Советский районысо яллаште концертым ончыктышна. Финн-угор фестивальыште эрвелмарийын «кандыражым» такмаклен-такмаклен пунышна.

26 еҥым ик арнялан тыгай тора верыш ПАЗик автобус дене наҥгаен. Вер ситыдымылан покшелан теҥгылым шындышна. Коллективын, калыкын чонышкыжо сескемым пыштен, тулым ылыжтен моштен. А 1995 ийыште «Ош Виче сем» фольклор ансамбльланна «калык» лӱмым пуышт. Тиде, мутат уке, Андрейын вуйлатыме ӱдыр-рвезе-влакын сеҥымашышт.

Мутат уке, мый таче клубышто тыршыше-влакымат ӱлыкӧ ынем волто. Шукерте огыл Анач ялын ӱдыр-рвезыже-влак Мишкан селаште эртыше фестивальыште шке мастарлыкыштым ончыктен тольыч. Тыршат, чоныштышт марий шӱлыш ила, шинчаштышт тулойып волгалтеш. Тау нунылан.

Марием илыме ӱмырыш-тыжӧ тӱрлӧ пашам шуктыш: трактористат, электрикат, киномеханикат, клубышто худрукат, вуйлатышат, ик жап ялсовет вуйлатышат лие. Кеч-могай пашам, лийжак шонен, шуктен ыштен, вет пенсийыш кайымешкыже, 2010-шо ий йотке, Анач клубын ансамбльже «калык» лӱмым нумале. А тыгай лӱмым сулен налаш, арален кодаш, ой-ой, мыняр пӱжвӱдым йоктараш кӱлын. Мый библиотекыште ыштем ылят, эре мариемлан полшенам, эҥертыш ыльым. Андрейын кидыштыже эре гаяк музикан лийын - «Гармонь шоктымо годым канем» манеш ыле. Мастар да ӱшанле илыш йолташ ыле».

А ял староста Михаил Павлович эше ешарыш: «Илиш районысо марий-влакын тӱвыра рӱдерышт - Анач ял. Анач ялын ӱдыр-рвезыже-влак калыкнан тӱсшым, койыш-шоктышыжым достойно ончыктат да аралат. А Андрей, мутат уке, районыштына авторитет ыле. Тудын нерген шуко поро мутым ойлаш лиеш. Но мут, чоным шымата гынат, мутак кодеш. А теве район Сабантуйышто, мемнан Андрейын пашажым, мастарлыкшым аклен, Гран-прим пуымышт да тальян гармоньым пӧлеклымышт - тиде событий ыле. Тыгай пӧлекым Андрейлан гына кучыктеныт. Районын историйыштыже моло тыгай факт уке! Садлан ме тудын дене кугешнена».

Районысо «Мирас» фольклор группын вуйлатышыже Г.Х. Габдуллин тудым организатор семынат, семӱзгар мастар семынат кӱкшын аклыш. «Андрей кеч-могай семӱзгар денат устан шокта ыле. Но тальянка тудын кидыште юзо вияныш савырнен. Куштыдымо-мурыдымо еҥын шинчаже волгалтеш, вӱржӧ модаш тӱҥалеш, шоктымо семже шӱм-чоныш шыҥен пура да кумылаҥда ыле.

Мероприятий годым ялжын, районын чапшым аралаш кӱлын гын, нигунам вуйым шупшын огыл. Ӱшанле йолташ ыле».

Арамлан огыл «Мирасын» баянистше-влак, пӱтынь составышт дене толын, порын шарналтен, чатлама йӱштыштӧ баяным шоктен, Андрей Пайгузиновичым пытартыш корныш ужатышт.

Леня акай, пелашыже, фотографий-влакым, тӱрлӧ фестивальлаште, смотрлаште кучыктымо диплом, Чап грамот-влакым ончыктыш. Нуным чылаштым шотлен, возен пытараш ик лаштык кагаз гына ок сите.

Ончалат окнашт гыч Ош Виче велке, могай кумдалык, сылнылык шинчалан почылтеш: ер-влак, курык йымал олык, Ош Вичыште ийше баржа, пуш-влак, арама, мӱндырнӧ пуйто кава ден мланде ушненыт! Тыгай мастар айдеме тиде верыште веле илен кертын. Вет чылажат чоным куандара, чоҥешташ ӱжеш.

Айдемын ӱмыржӧ кӱчык. Ме Ош тӱняш унала гына толынна. Илышым аклен, поро кышам коден Андрей Пайгузинович. Шке калыкнан йӱлажым, койыш-шоктышыжым жаплен, пагален. Чолга шӱдыр семын ончыко корным волгалтарен. Ойлат, айдемын чонжо кавасе шӱдырыш савырна. Тидлан ӱшанаш гын, кавасе эн волгыдо шӱдыр Андрей Пайгузиновичын!