Генерал Шаймуратовын имньыжым таганлен

Кугу сар деч ончыч Пӱрӧ вӱд вес велне «Пятилетка» колхозын апшаткудыжо ыле. Тушто пеш тале апшатче Акий Бикмурзин тыршен. Мыйын ачам, колхозышто имньым ончышо Ямет Мазитов, тушко имньым таганлаш чӱчкыдын коштын. Мыйжат, чылажымат палаш тыршыше куд ияш йоча, эре ачам почеш шӱдырнем ыле. Акий чӱчӱ мыланем 5х10 сантиметр кугытан кӱртньӧ ластыкым ыштен пуыш, зубило дене «Демит» манын возен шындыш.

Сар тӱҥалмек, апшаткудо пустаҥе - пӧръеҥ-влакым сарыш наҥгайышт. 1943 ий телым ялыштына вучыдымын увер шарлыш: «Акий Бикмурзин отпусклан толын!..» Тудо жаплан тиде ӧрыктарыше событий лийын. Кавалерист форман салтакым кажне вашлийше еҥ ӧндал саламлен. Мый тунам Акийын ӱдыржӧ дене пырля Козаш школышто кокымшо классыште тунемам ыле. Отпускшо мучашке лишеммек, фронтовикым уло ял дене сарыш ужатышт.

1945 ий кеҥежым тудо тушманым сеҥен пӧртыльӧ да уэш апшаткудышто пашам ышташ тӱҥале. Колхоз председатель Имай Бикеев (Сусыргымылан кӧра сар гыч ончычрак тольо.) тудлан кертме семын полшаш тыршен. Варарак озанлыкнан лӱмжӧ-влак вашталтыч: Пушкин лӱмеш колхоз, «Мишкинский», «Рефандинский» совхоз-влак лийыч.

Акий Бикмурзин, сулен налме канышыш лекмешкак, апшатчылан ыштыш. Тудо да коммунист Павел Петров пырля ял озанлык техникым ачалыше-влак тӱшкам вуйлатат ыле. Когыляныштат «Коммунистический пашан ударникше» лӱмым пуышт. Акий ден пелашыже индеш икшывылан илышым пӧлекленыт.

Авамын 1946 ийыште вашкен гына нӧлтымӧ пӧртшӧ шӱкшеме… Йол ӱмбак шогалмек, 1970 ийыште мый у пӧртым чоҥаш шонен пыштышым. Но ял озанлык паша коклаште полышкален кертше еҥым муаш йӧсӧ ыле. Совхоз директор З.Х. Хайруллин мылам вий-куатан пенсионер-влаклан эҥерташ темлыш, шкежат ик плотникым - Изибай Кильмакаевым - полышкалаш колтыш. Пенсионер Акий Бикмурзин пӧртлан негызым ышташ шкетын огыл, пелашыже да ийготыш шудымо эргыж дене тольо.

Пашанам мучашлен, ӱстел коклаш пурен шична. 1943 ий телым шарналтен, мый Акий чӱчӱ деч йодым: «Кузе вой-на кыдалне тыйым отпускыш колтышт?» Тудо тыгерак каласкалаш тӱҥале: «Тиде Украин мландыште лийын ыле. Ме, кум апшатче салтак, походышто кавалерист-влакын имньыштым таганленна. Икана мыланна генерал толын лектын кертме нерген шижтарышт. Тудын ончылно шкенам чеслын ончыкташ шӱдышт. Ме леведыш йымалне пашам ыштенна, йӱштырак лийын гынат, пӱжалтмеш тыршенна.

Теве генерал пурен шогале. Мый, кугурак семын, «Смирно!» кычкыральым да «Генерал йолташ! Мыйын тӱшкам имне таганым тапта! Рядовой Бикмурзин!» рапортоватлышым тудлан. «Вольно! Пашадам умбакыже шуйыза!» - шӱдыш генерал. Мый кӱртньӧ моклака гыч икымше гана ошеммеш ырыктымаштак таганым таптенат пыштышым. Генерал весымат ышташ темлыш. Мый эше проворынрак пашалан пижым. Кокымшо таганымат таптен пыштышым, пудалан кум рожым шӱтен шуктышым… Генерал жапын-жапын шагатшым ончалеш.

Кенета тудым ужатен толшо капитаным шкеж дек ӱжӧ да каласыш: «Тачак рядовой Бикмурзиным кӱчык отпускыш колташ приказым возыза!» Теве тыге, Демит шольо». «Тудо генералын фамилийжымат шарнет ала?» - йодым уэш. «Тый мо? Шке туныктышо, школ директор улат. 112-шо Башкир кавалерий дивизийын командирже генерал Шаймуратовымат от пале мо?» - шылталымыла пелештыш тудо мылам.

Тунам мый 1946 ий майыште Сеҥымашлан идалык темме лӱмеш Шопкер школышто (Тунам Байкибаш районыш пурен, кызыт - Караидель район.) пионер дружинын сборжым эртарымым шарналтышым. Татар да марий, руш ӱдыр-рвезе-влак чылан Шаймуратов генерал нерген татарла мурым муреныт.

Ындыжым тӱрлӧ реформа деч вара шуко ял, тыгак мемнан Козашнат, утыр иземыт. Акийын ешыже илыме Татарбай уремыште коло сурт гыч кудытшо гына кодын, южыжын олмыштат йомын, южыштыжо нигӧ ок иле. Акийын пеҥгыде озанлыкшат суралымаште шога. 1976 ийыште колышо кочажын кеч ик фотокартычкыжым йодаш манын, мый Бирскыште илыше Эвелина уныкажым чакрак кычал муым. Мишкан селасе фотосалонышто картычкым изишак тӧрлен пуышт. Каласаш кӱлеш, ты еш гыч тыршышан, пашаче икшыве-влак шке жапыштыже чылан Пӱрӧмучаш школыштына тунемыч, садлан мыламат нуным туныкташ да кушташ логалын.