Совет Ушем Геройын ялыштыже

9 майыште, Кугу Сеҥымаш пайрем кечын, Тошто Эшым ялыште Кугу Ачамланде сарыште вуйыштым пыштыше, сеҥен пӧртылшӧ да тыште Сеҥымашым таптыше-влаклан обелискым почмо лӱмеш пеш сай мероприятий эртыш. Вет тиде ялын шочшыжо Ишмай Иштубаевич Ишкинин - Совет Союзын Геройжо! Митингыш Мишкан администраций, райсовет, Ардаш ялсовет вуйлатыше-влак, Ветеран совет-влакын председательышт, Озерка ялыште шочын-кушшо, кызыт Москваште илыше генерал Иван Михайлович Горохов миеныт ыле. Пошкудо ялла, ӧрдыж кундемла гычат шуко еҥ, кӧн илышыже кузе-гынат Эшым ял дене кылдалтын, погынен ыле.

Лӱмын ямдылыме концерт программа пеш сай лие! Самодеятельный коллектив-влак (йочажат-кугужат) шке мастарлыкыштым туге ончыктен кертыч, эсогыл профессиональный артист-влак «пелнырак лийышт» манаш лиеш. Тыште Ардаш ялысе «Акарт» фольклор ансамбльын вуйлатышыже Владимир Хамитовын тыршыме вий-куатшат раш коеш. 60 ий ожно ме, йыгыт-влак, тудын ачаж дене пеш келшена ыле. Мыйын армий гыч налын пӧртылмӧ гармонем дене устан шокташ тунеме. Пешак чаманем - тудо пагыт шуде илыш дене чеверласыш…

Мемнан Козаш ял гычат, мӱндыр гынат (80 километр лиеш), пайремыш нылытын мийышна: мый, ончычсо тунемшем, кызыт отставкыште улшо милиций майор В.А. Андреев да Эшымеш шочын-кушшо, кызыт мемнан ялыште илыше еш мужыр Анна да Вениамин Шакмаевмыт.

Мыйже кузе ом мий вара?!

1958 ий 23 февральыште Мӱндыр Эрвел гыч армийыште служитлен пӧртыльым. Кок кече гыч Мишкан ронош пашаш пураш йодын мийышым. Тунам армий деч вара кум тылзе яра коштат гынат, паша стаж ок кӱрылт ыле.

Роно вуйлатыше Андрей Михайлович Мадияров (Калтаса районын шочшыжо) «Мый тыйым Совет Союзын Геройжо шочмо да туштак илыме ялыш - Эшым школыш пашаш колтем. Мый дечем Геройлан шокшо саламым каласе» мане.

Мыйже чот йывыртышым, вет мемнан районысо вич Герой гыч иктыжымат ужын омылыс!

Эшым школышто химийым, биологийым да физкультурым туныкташ тӱҥальым. Кумшо кечылан Герой дене вашлийым, палыме лийым. Шоненам ыле, Герой - кугу патыр, а тудо мый гаемак ӱлышрак кап-кылан, проста, скромный, ласка чонан еҥ улмаш. «Ачат вара?..» - йодо мый дечем тудо. Вашештымем деч ончычак кумылем тодылалте - шинчавӱдем чӱчалте. Вожыльымат. Вет мый кум ий служитлыме пагытыште кумло кум поощренийым сулен налын кертынам: кок кӱчык отпускыш колтеныт, Октябрь революцийлан 40 ий темме лӱмеш эртарыме окружной смотрышто марла куштен сеҥымылан главнокомандующий генерал Потапов подписатлыме Чап грамот да шергакан пӧлек дене палемденыт, мыйын лӱмемым полкын Чап книгашкыже пуртеныт (А тушко шым Геройым пуртымо ыле.) да молат. Ом моктане, но тунар тыршен служитлымемым командований аклен гын, молан шылташ? А вот Герой ончылно шинчавӱдым йоктарымым вожылмашлан шотлем… «Ачам 1943 ий июльышто Курск мландеш колен», - маньым. «Да-а-а», - шуялтыш Герой. Келгын шӱлалтышат, мыйым вуй гыч ниялтен, вачемым вӱчкалтыш. Тиде мыйым аклыме награда гай чучо.

Тунам яллаште электричестват, радиоат уке, телевизор нерген колынна гына ыле. Но Эшымыште ял мучко: пӧртлаштат, уремыштат - радио йоҥген. Армийыште радиотехниклан ыштыше Кайний Мазиев мардеж электростанцийым кучылташ йӧным ыштен кертын. Мыйын Сеҥымаш кечылан радиогазетым ямдылаш да йоҥгалтараш ой шочо. Ишмай Иштубаевич дене каҥашен, 8-ше майыште радиоузелыште ыштыше К. Мазиевын ямдылыме верыш шинчын, верысе передачым тӱҥална. Мый диктор улам, коеш - кумылем пыл марте нӧлталалтын, куаненам.

Икымше мутем-влак тыгай лийыч: «Пагалыме йолташ-влак! Эрла кугу да чапле пайрем - Сеҥымаш кече. Тудлан лӱмын ямдылыме радиогазетым колышташ темлена, чыладамат шокшын саламлена! Материалым мемнан ялысе Совет Союз Герой Ишмай Ишкинин пуэн, мый, школышто туныктышо, редактор сомылым шуктышым…» 20 минут шуйнышо передачыште ямдылыме текстым тичмашнек йӱкландарен шуктышна. Эшым марий-влак ялт ӧрыныт.

Вара, радиоузел гыч лектын, Герой дене коктын урем дене школ велыш ошкылна. Кажне капка ончылно еҥ-влак койыныт, лишеммына семын вашешна тарваненыт, куанымыштым шижтареныт. А ик кувавай «Вот ай! Радио дене марлат ойлаш лиеш улмаш» малдале. Чынак сенсаций гай лие. Тыге Герой ден мыйын коклаште тату келшымаш утларак вияҥе…

Митингыште мыламат мутым пуышт. Тудым шкемын почеламутем дене томамлышым.

Кушкын толшо рвезе тукым,

Д. ЯМЕТОВ, педагогический пашан ветеранже, 85 ияш.