Имне кычкыме жап эртен

Илыш кечын вашталтеш. Ожнысырак илышна мӱндырнӧ кодеш. Рвезе жапнам шарналташ веле кодеш. Ола, ял-влак вашталт толыт. Чыла вере электричество, газ, сай асфальт корно. Телевизор, сото телефон, легковой автомобиль, трактор - чыла айдемын кидыште. Орва, тер дене коштшым коклан веле ужат. Ожнырак кажне ялыште имне вӱта ыле. Кеҥежым, телым, имньым кычкен, пашаш, пошкудо ялыш, райрӱдыш мияш пернен. Имньым кугурак школлаштат ашнат ыле. Школышто, роношто пашам ыштымем годым имне дене ик ял гыч весыш коштедаш перныш. Директор да школышто ыштыше моло пашаеҥ-влак райрӱдыш, поснак телым, имне дене толыт ыле. Кеҥежым мотоцикл, велосипед дене пайдаланенна. Кӧ кугу эҥер воктене илен, ик ял гыч весыш пуш дене эртен. Караидель роношто пашам ыштымем годым школлаште имньым кучат ыле. Роноштат Орлик лӱман алашана ыле. Лишыл школыш миен толашлан Орликым тереш кычкенна.

Икана февраль тылзыште мыланемат кужу корныш имне дене каяш логале. Просвещений министерство гыч ронош серышым колтеныт: колонийыш миен, вечерний школын пашажым терген, министерствыш справкым колташ.

Роно гыч командировочныйым нальымат, имньым кычкен, Уфимка эҥерысе ий корно дене колонийыш тарванышым. Тушко кечывал деч вара миен шуым. Начальник деке пурышым, молан мийымемым умылтарышым. Уфа гыч толшо кагазым, командировочный удостоверенийым ончыктышым. Школ директорлан колоний вуйлатышын ватыже ышта ыле. Туныктышо-влаклан пӧрт-влакым чоҥымо, нуно шке предметышт дене специалист ыльыч. Колонийыште кок шӱдӧ утла заключенный ыле. Чылан чодыра пашам ыштеныт. Тушко утларакше шофер, тракторист-влак логалыныт. Кӧн кыдалаш образованийже лийын огыл, кас школышто туныктеныт. Кастене занятийым эртарымым ончышна, туныктышо-влакын, директорын документацийым намийымыштым шергална. Илыме верыштым ончал савырнышна. Эрлашыжым, туныктышо-влакым поген, педсоветым эртарышна. Пачерлан Яныбек Гена деке пурышым. Гена Кульчубай ял гыч улеш, колонийыште вольнонаемныйлан пашам ышта, кок икшыван. Ватыже буфетыште шогылтеш ыле. Колонийыш Тымбай ял гыч шоферат логалын ыле. Колоний начальник дене пырля тудын дене сайын мутланышна. А ик ий гыч тудо тушеч каен.

Пашам пытарымеке, имньым кычкышымат, Кӱшыл Суян кандашияш школым ончаш тарванышым. Ялыш кас велеш миен шуым. Орлик имнемым школ завхозлан кучыктышымат, школыш пурышым. Школ директорлан

А.М. Никольский (Пӧкленде ял гыч), завучлан Н.И. Булатова ыштат ыле. Директор посна пӧртыштӧ илыш, ешыже уке ыле. Кум кече жапыште школ пашам ончен лектым, шуматкечын педсоветым эртарышна. Родительский комитетын председательже М.И. Булатов комитетын пашаже нерген увертарыш, документ-влакым ончыктыш.

Шуматкечын кастене Михаил Иванович директор дене когыньнам мончаш пураш ӱжӧ. Монча гыч лекмеке, нунын дене каскочкышым ыштышна. Суртозана ял илыш, калык кузерак илыме, жапым кузе эртарыме нерген каласкалыш. Калык чодыра пашам ышта, мӱкшым куча, мӱйым ужален, оксам ышта. Кочкыш-йӱыш сатулан Уфа эҥер гоч Бартачал ялысе кевытыш коштыт. Пайремым изирак тӱшка дене эртарат. Мӱй пӱрым ямдылат, кочывӱдым огыт подыл. Ик пайремым ик ешыште эртарат, вес гана вес вере погынат. Тугай годым калык шкенжым кучен мошта. Сонарзе Василий гына пӱрым шукырак подылеш. Шукыж годым воктекем шинчеш ыле.

Михаил Иванович ветеринар врачлан тунемын, шкенжым сайын кучен, авторитетан айдеме ыле. «Василийым изишак туныкташ шонышым», - манеш озана. - Ик пайрем годым лесник дене погынышна. Мый кагаз лаштыкеш изиш пургеным пыштышым да погынымашке ошкыльым. Ӱстел воктен верланымеке, стаканешем пургеным пыштышым. Суртоза мылам да моло мийышылан пӱрым темыш. Василий изиш варашрак пурыш. Воктекем шинче. Ойлем: «Кызыт чылан толын шуын огытыл - вучалтена». Василий, вучен шуктыдеак, стаканжым ястарыш, мыйым ончале да мыйынымат йӱын колтыш. Ик жап гыч, тарванен, омса деке вашкыш. «Мом тыге вашкет?» - йодам. «Ала-мо кӧргым пудырата», - шокта йӱкшӧ. Чылан погынен, ӱстел йыр шична. «Василий кушто?» - йодеш озавате. «Кызыт гына тыште ыле», - ӱшандарем. Ик жап гыч Василий пурен шогале, но кок-кум секунд гыч уэш лектын кайыш. Кум-ныл гана, омсам почын, вуйжым ончыктыш, вара ыш кой.

…Вашке Ӱдырамаш пайрем шуо. Участке начальник дене чумыргышна. Погынен, ӱстел йыр верланышна. Василий адакат пеленем шинче. Стаканжым йӱаш ок вашке, мый декем тӱткын онча. «Мом ӱмбакем ончет? Иктаж-мом ужыч мо?» - йодам. «Чыла сай, тыят тугаяк коят, - манеш. - Но мый кодшо пайрем годым нормальный шым лий. Тыйын пӱретым йӱымат, кӧргем пудыранаш тӱҥале. Стаканешет иктаж дарум пыштышыч ала?» - «Ту кечын кӧргыштем ала-мо пӱтырен кучыш, садлан изиш пургеным пыштышым», - умыландарышым. Тулеч вара Василий еҥ дене пырля йӱаш тӱҥале».

Ме, Булатовмытын ешыштлан тауштен, пачерыш кайышна. Рушарнян, Орликым кычкен, мӧҥгӧ пӧртыльым. Тулеч вара имне дене кошташ ыш логал.

Н. ИРГУБАЕВ.