Пиал

Мый шкемым эн пиалан еҥлан шотленам, вет воктенем авам да пошкудо-влак лийыныт. Мемнан сурт йырысе куд кудышто илыше пошкудо-влак дене келшен иленна, икте-весылан пум, шудым ямдылаш полшенна. А шошым, лум шулаш тӱҥалшынак, уремым ӱшташ лектынна, изи-влаклан тыгай паша пеш келшен. Авана-влак изарнян мончаш олтеныт, тутлырак кочкышым ямдылаш тыршеныт. Кеҥежым мӱйым кӱзымӧ кечын пошкудо-влакым у мӱй дене чай йӱаш погенна.

Мый пошкудем Алма Шамигулова нерген каласкалынем. Тудын ачаже, коммунист Гафият Шамигулов мемнан ялыште колхозым организоватлен. Но элысе пудыранымаш-влак Акпарсыштат шуко ушан еҥым илыш гыч кораҥденыт. Шуко икшыван еш ача деч посна кодын. Эн изиже, Алма, тунам кум ийым гына эрталтен улмаш.

Шамигуловын ик эргыжлан армийыште служитлаш жап шуын гынат, тудым налын огытыл, «Тый калык тушманын эргыже улат» маныныт. Но СССР оборона нарком К.Е. Ворошиловын разрешенийже деч вара (Шамигулов серышым колтен.) 1940 ийыште армийыш налыныт. Сар тӱҥалмек, Шамигуловын служитлыме дивизий кумшо кечынак фашист-влак дене ваш тӱкнен. Тудо тушманым лӱдде кырен. Геройла кредалмыжлан рвезым Йошкар Шӱдыр орден дене наградитленыт. Старший лейтенант Ахмат Шамигулов 1944 ий январьыште эл верч вуйжым пыштен.

Пеш йӧсӧ жап-влак толын шуыныт. Кочкаш, чияш ситен огыл гынат, ялеш кодшо ӱдырамаш ден шоҥгыеҥ-влак чылан фронтлан полшеныт. Изи икшыве-влакат авашт пелен пасуш коштыныт. Алмат моло тунемше-влак дене пырля пасушто шӱкшудым кӱрын, шудым ышташ полшен, шыжым шурно вуйым поген. Жапын-жапын икшыве-влак коклаште осал йылманжат лектеден, «Кӧн ӱдыржӧ улмым ит мондо» маныныт. Алма нигунам торжан пелештен огыл, чыташак тыршен. Но южгунам мӧҥгыштӧ, изи пакчаш шоптырвондо воктек пурен шинчын, мӱгырен шортын, шӱмжым лыпландарен. Ӱдыр ӱшанен: ачашт, Гафият Шамигулов, чын коммунист лийын, шке илышыжым чаманыде, пашажлан верч вуйжым пыштен. Чын сеҥен - Г. Шамигуловым 1953 ийыште реабилитироватленыт.

Алма Акпарс кыдалаш школым тунем лектын, Шараныште медицинский курсым Чап грамот дене пытарен, пашам ышташ тӱҥалын. Илышыштыже Кнӓз ял рвезым, Минлибай Кунаккузиным, вашлийын. Тудлан ӱдыр вигак келшен. Теве гына институтым пытарыше рвезе Алмам илыш пелашыже лияш йодын. Тыге у еш шочын. 

М. Кунаккузин Мешерыште пашам ыштен, вара тудым «Мичуринский» совхозыш кусареныт. Совхоз кугу лийын, чыла ялыш шуаш кӱлын. Минлибай Асылгузинович, совхозын тӱҥ агрономжо, эр гыч йӱд марте пашаште коштын. Кунаккузинмытын ешыште эрге-влак деч посна Алма Гафиятовнан сокыр аваже да парализоватлалтше акаже иленыт. Озавате сурт кокласе чыла сомылым жапыштыже тӧрлен, икшыве-влакым ончен-пукшен шуктен, ӱстембалне керек-кунамат тамле кочкыш лийын, пашашкат жапыштыже шуын. Латкок ий ыштыме деч вара М. Кунаккузиным «Мичуринский» совхоз гыч «Акбарисовскийыш» кусареныт.

Юрий ден Валерий изинек кертме семын суртышто аваштлан полшен кушкыныт. Ачаштын пашажымат ужыныт да умыленыт. Агрономын паша кечыже палемдыме жаплан мучашлалтын огыл, шке суртысо чыла сомыл ӱдырамашын вачӱмбакыже возын.

Тӱҥ агрономым министерствыш, Уфаш, Киевыш, институтыш пашаш ӱжыныт, но Кунаккузин нигушкат каен огыл: шке пашажым сайын пален, йӧратен, Акпарс калыкат тудым пагален да аклен. Минлибай Асылгузиновичат тиде кундемысе еҥ-влаклан пеш чот тунем шуын. Алма Гафиятовна марийжылан тыге ойлен: «Мый йотъеҥ-влак коклаште илен ом керт. Акпарс-влакым ужде, нунын дене ойласыде илаш ок лий. Шочмо вер-шӧремым - Совет уремем, пошкудем-влакым нигӧ денат вашталтен ом керт. Совет урем воктенсе куэрламат, тушто кушшо мӧрым, снегым, поҥгым, пӱкшым эре ушештараш тӱҥалам. Акпарсыште чылажат палыме, чылажат шӱмлан лишыл».

Тазалыкше начаремаш тӱҥалмек, Минлибай Асылгузинович ӱмыреш шӱмыштыжӧ кучымо ойжым ватыжлан почын: «Тый мыланем икымше гана ужмаштак келшышыч. Шижым, шочшаш икшывем-влаклан сай ава, мылам ӱшанле пелаш лият, чыла пашам ыштен моштет, суртышто ару, ӱстембалне - тамле кочкыш. Юрий ден Валерий эргына-влак - мемнан поянлыкна. Коктынат тыматле, тӱткӧ, тылат сай эҥертыш улыт, тыйым нигунам огыт кудалте. Эргына-влакым куштыметлан кугу тау, нунын дене кугешнем. Шкенам мланде ӱмбалне эн пиаланлан шотлен кертына».

Юрий жапыштыже Октябрьский коммунально-строительный техникумым тунем  пытарен. Кызыт сулен налме канышыште улеш. Светлана пелашыже (Сокто марий ӱдыр) - врач. Валерий Москвасе энергетический институтышто шинчымашым поген. Кызыт «ГИП-электро» ООО-м вуйлата. Ангелика пелашыже (Янахмат марий ӱдыр) - медсестра. Светлана ден Ангелика Шаран райбольницыште пашам ыштат, райрӱдыштӧ шке сурт дене илат. Юра ден Валерият, икшывыштат Акпарсыш чӱчкыдын коштыт.

Алма Гафиятовна Акпарсын Кугуремыштыже (кызыт иза-шольо Звездинмытын лӱмыштым нумалеш) кӱшыл мучаште, чодыра деч тораште огыл ила. Сурт-оралтыже пеҥгыде. Кугу пакчаште пареҥгым, изиштыже тӱрлӧ пакчасаскам ончен кушта. Йыраҥлаште нимогай шӱкшудым от уж, пареҥгым жапыштыже урымо, вӱдым шавыме, шоптырым, эҥыжым погымо. Озавате изишак тургыжлана: «Чылажымат ыштен моштем. Но сомылем «эркышнаш» тӱҥале…»

Пӧртыштат чыла вере ару. Алма Гафиятовна кидпашаланат мастар. Шкаф ӱмбалсе вазыште пидме пеледыш-влак, койкышто да диваныште моторландарен  пидме покрывал-влак койыт. Арверже-влакым Уфаште выставкыштат ончыктеныт.

Ялыште шочын-кушшо марий ӱдыр, шуко йӧсым сеҥен, виян марий ватыш, аваш савырнен, илышыштыже нигунамат нигӧлан ӧпкелен, сырен огыл. Тудо пала - илышыште пашам йӧраташ, еҥын полшымыжым аклаш кӱлеш.

Кужу ӱмыран да таза лий, Алма Гафиятовна!