Илыш урок-влак

Икымше урок

Ибашевмыт ешыште чыланат илышыште шке верыштым муыныт. Тыгодым нуно нигунам шке вийыштым чаманен огытыл, мӧҥгешла, калыкын илышыжым саемдымаште, куштылемдымаште, тазаҥдымаште тыршат. Тиде тыршымашке вийым веле огыл, уло кумылыштым пыштат, сай кӱкшытыш шуыт.

Ишмай Ибашевич Ибашев (1928-1971) да тудын ватыже Ольга Дмитриевна Мишкан районышто пашам ыштеныт. Марийже Кугу Соказа ялысе фельдшер-акушер пунктым вуйлатен, 25 ий фельдшерлан тыршен. Ватыже 40 ий утла Кугу Соказа школышто тӱҥалтыш класслам туныктен.

Нуно ешыштышт ныл эргым ончен куштеныт.

Александр Ишмаевич Ибашев (1954) да тудын ватыже Татьяна Николаевна (1956 ийыште шочын, Кармаскале район гыч улеш) кумло индеш ий утла эмлызылан пашам ыштат: марийже - акушер-гинеколог, ватыже - терапевт. Ончыч кум ий Мишкан район Чорай эмлымверыште тыршеныт, вара Татарстан Республикысе Нижнекамск олаште пашаштым умбакыже шуеныт. Коктынат кӱшыл категориян эмлызе улыт, шуко гана чапкагаз дене палемдалтыныт.

Александр ден Татьяна кум икшывылан илышым пӧлекленыт. Сергей эргышт (1981) БГПИ-ште информационный технологий факультетым тунем лектын. Розалия пелашыже Акмулла лӱмеш БГПИ-м пытарен, дизайнерлан тырша. Ешыштышт кок икшыве кушкеш.

Людмила ӱдырышт да Максим веҥышт Озаҥысе химико-технологический институт деч вара Нижнекамскыште нефтехимический заводышто тыршат. Ешыштышт кум йоча кушкеш.

Андрей эргышт - Москвасе физико-технологический институтын студентше.

Евгений Ишмаевич Ибашев (1956) да тудын ватыже Римма Альбертовна (1962) ятыр ий Мишкан районысо Калинин лӱмеш колхозышто тыршеныт: марийже - ветеринар, ватыже - бухгалтер. Нуно Ибашевмытын шочмо суртыштышт илат, тиде тукымым арален да ушен шогат. Лач тиде суртышто еш альбомым пырля лаштыклат, Тӧргымдӱр ялысе тӱвыра да спорт паркыште эртыше таҥасымаш деч вара чай йӱаш погынат. Евгений ден Римман ныл икшывышт кушкын шогалын. Ольга Пӱрӧ оласе пединститутым (кызыт Башкир кугыжаныш университетын филиалже) тунем лектын, Тюмень олаште ила. Юля ӱдырышт Башкир кугыжаныш медицине университетыште шинчымашым пога, Дима эргышт ял-озанлык институтым пытарен, Йӱдвелне инженер-механиклан тырша. Вадим эргышт, Пӱрӧ пединститутын технологий да предпринимательстве факультетшым пытарымеке, Сахалиныште пашам ышта.

Дмитрий Ишмаевич Ибашев (1960) да тудын ватыже Лидия Александровна (1964, Мишкан район Шаде Шогертен ял гыч) кумло вич ий утла Пӱрӧ оласе рӱдӧ эмлымверыште тыршат. Марийже - хирург, 2004 ий гыч хирургий пӧлкан вуйлатышыже, Башкортостан Республикын сулло врачше, Россий Федерацийысе да Башкортостан Республикысе здравоохраненийын отличникше. Лидия Александровна, Пӱрӧ олалан ик йоча невролог, Башкортостан Республикысе здравоохраненийын отличникше, кӱшыл категориян врач, шуко гана Россий да республике кӱкшытыштӧ чапкагаз дене палемдалтын. Лидия ден Дмитрий кок эргым ончен куштеныт. Ян эргышт (1990) УГНТУ-н механический факультетшым, вара пожарно-промышленный безопасность направлений дене аспирантурым тунем пытарен, «Инженер химзащиты» специальностьым налын, «Роснефть» организацийыште тӱҥ специалистлан ышта. Георгий эргышт (1996) Башкир медицине университетын педиатрий факультетше деч вара хирургий направлений дене ординатурым эрта.

Юрий Ишмаевич Ибашев (1967) да тудын ватыже Ирина Николаевна (Приютово селаште шочын) коло вич ий утла врачлан пашам ыштат. Марийже - стоматолог, ватыже - педиатр. Кызыт Салават олаште илат. Нунын ешыштышт ныл йоча кушкеш. Юля БГПИ-м тунем лектын, Света Башкир кугыжаныш медицине университетыште врачлан тунемеш, Настя физкультурный техникумым пытарен, Николай эше школышто тунемеш.

Кокымшо урок

Илыме годым тазалык, пиал да сай кумыл лийшаш. Кажне кечын физкультур дене кылым кучет гын, тазалыкет веле огыл, уш-акылетат яндарештеш, пашам ышташ кумыл шочеш, неле-йӧсым сеҥаш вий лектеш. Кызыт физкультур дене кылым от кучо гын, вескана черым эмлаш жапым йомдараш верештеш. Спорт дене кылым кучышо еҥ шкенжын кӧргӧ вийжым шуара, поро кумылан да шкем кучен моштышо кушкеш. Пел шагаташ тренировко деч вара мемнан ончылно улшо нелылыкат пуйто иземеш, ойгат шулен кая. Физкультур мыланна тыге шижтарынеже - илыме годым кажне кечылан куанен моштыман.

Александр Ибашев шкеже куржталмаш ден тале спортсмен, ватыж ден Людмила ӱдыржӧ виян ечызе улыт, Максим веҥышт куштылго атлетикылан шӱман, Андрей ден Сергей эргышт классический кучедалмаш дене заниматленыт.

Юрий ден Иринан ешыштышт ече, куштылго атлетике да велосипед ончыл верыште шогат.

Евгений ден Римман ешыштыштат физкультурым пагалат, йолын да ече дене чодыраш кошташ йӧратат.

Дмитрий ден Лидиян ешыштышт Ян ден Георгий эргышт куржталаш йӧратат, йолын шуко коштыт, гантель дене упражненийым ыштат. Ян курыкышто мунчалтыме ече деке шӱмаҥын, Лидия Александровна ден Дмитрий Ишмаевич тыглай ече да курыкышто мунчалтыме ече дене куржталыт. Дмитрий Ишмаевич тиддеч посна роликан ече да велосипед дене коштеш, Лидия Александровна шке тазалыкшым йога да фитнес дене шуара. 

Кумшо урок

Мемнан кокла гыч шукынжо палат, мом ышташ кӱлеш тичмаш, таза, пиалан илыш дене илаш манын. Палена, но нимом огына ыште. Уш-акыл яндарлык - тиде шке семынже кугу вий. Шке уш-акылетын алжым кучылтын, ончыко кӱлешан да тале ошкылым ыштет гын, тудо эше куатлырак вийыш савырна. 

Ибашевмытын ешыште ончыкылык тукымыштлан поян библиотеке кодеш. Книгам лудмо годым мемнан уш-акыл ожнысо да кызытсе автор-влакын келге шонымашышт дене вашлиялтеш, писырак лиеш да пойдаралтеш. Книгам тӱткын лудмаш мемнам ушан да творческий айдеме-влак деке лишемда. А тыгай айдемыже мландышарыште шукырак лиеш гын, уло тӱнямбаллан кугу пайда.

Ибашевмыт Александр, Татьяна, Дмитрий, Лидия, Юрий, Ирина профессионально эре кушкыт, уш-акылыштым пойдарат, медициныште келге кышам кодышо корифей-влакын пашаштым шымлат, эмлымаште кучылтмо у йӧн ден метод-влак нерген шанче статья-влакым возат. Самырык врач-влак Георгий, Светлана, Юлият нунын кышаштым тошкат. Дмитрий историйлан шӱман, детективым кумылын лудеш. Лидия «Вокруг света», «Комсомольская правда», «Веста», «Чолман», «Победа» газет ден журнал-влакым серыктен шога. Ян шке пашаж дене кылдалтше шанче книгам савыктен луктын, яра жапыште фантастикым лудеш. Евгений мӱкшым ончымо паша, Римма пеледышым куштымо нерген статья-влакым лудаш йӧратат, «Дружба» газетым налыт. Ешыште чыланат марий йылмым палат да пагалат. Нуно умылат, кызыт марла савыктыме печатный изданий-влак  марий калыкын шкешотан мотор йылмыже, тӱвыраже, эртымгорныж нерген кугу летопись гай улыт.

Таче тый нимом лудын отыл гын, илышет арам эртен. А лудын моштет да тыгодым нимом от луд, тугеже тый лудын моштыдымо айдеме деч нимо денат от ойыртемалт.

Нылымше урок

Илыш мемнам эреак ончыко ошкылаш да сай лектыш верч тыршаш тарата. Тыгай кычалмаште южикте моло дечын ончылнырак кая. Сай лектышым тугай айдеме налеш, кӧ нелымат, йӧсымат, куанымат пайдалын кучылтеш. Тыгай шуаралтше айдеме моло дечын почеш кодаш ок тырше. Пӱрымашым шке кидыште кучымаш, илыш дене тӧр ошкылмаш жапын йодмыжым шукташ полшат. Ибашевмыт ешыште кажныжынат организатор да лидер качествыже уло. Лидия Александровна Монар кыдалаш школышто тунеммыж годымак пионер дружинын председательже, класс комсорг, школ комсомол организацийын секретарьже, студент жапыште группын старостаже лийын. Дмитрий Ишмаевич вич ий почела Марий калык погыныш делегатлан сайлалтын, Пӱрӧ муниципаль районысо Советын нылымше созывшын депутатше, Пӱрӧ районысо «Виче марий» калыкле тӱвыра автономийын председательже. Дмитрий Ишмаевичын девизше: «Мӧҥгешла лектышат - лектыш. Кудалте шкендым лыпландарыше кепшылым». А Лидиян девизше тыгай: «Илыш - тиде марафон. Илышыште эре икымше лийман, а илышым мучашлыме годым почеш кодман». Нуно коктынат, пӱсӧ уш-акылым арален коден, кужу ӱмырым илен эртараш шонат.

Визымше урок

Кумдан палыме Тереза-ава каласен: «Кугу паша уке, уло кумылын шуктымо изи паша-влак. Шагалрак ойлыман. Ӱштервоштырым налын, иктаж-кӧн пӧртыштыжӧ арулыкым пурто. Тидат сита». Ибашевмыт мланде пашалан шӱман улыт, йырым-йыр вер-шӧрым тӱзаташ полшат. Тиде еш шке илыме кундемыштышт пушеҥге-влакым (тумым, кедрым, кожым, ваштарым, пӱнчым) шындылеш. Кажныже сад-пакчам куча. Женя мӱкшотарыште тырша, Римма роза ден хризантемым кушта. Дмитрий киярым, шоганым, Лидия помидорым да тамле пурысым ончен кушташ йӧратат. 

«Ме чылалан пашам ыштен тунемына. Тунам ме поро лийына, кунам поро пашам ыштена, тунам ме лӱддымӧ лийына, кунам лӱддымылыкым ончыктена» (Аристотель).

Ибашевмытын профессий, еш, йылме, спорт да таза илыш-йӱла дене кылдалтше урокыштлан «визытаным» шынден кертына. Ольга ден Ишмай Ибашевмытын йочашт да уныкашт-влак кугезе тукымыштын урокыштым ушышто кучат, опытышт да шинчымашышт дене пайдаланат. Проста да чын илыш дене илат, лӱмнерыштым огыт волто. 

Еш архив гыч налме фото.

(Статьям рушла гыч марлашке А. Илиева кусарен.)