У н а л ч е

Уналче кувай пошкудо ялыште ила. Шакмай пелашыж дене шуко икшывым ончен куштеныт. Йочашт кандаш классым тунем пытареныт да сурт гыч «чоҥештен каеныт». Пеленышт изи эргышт гына кодын. Уналчын марийжын ӱмыржӧ кӱчык лийын, вес тӱняш каен колтен. Изи эргыже ӱдырым налынат, ялыштак у пӧртым ыштен, посна лектын. Лишнак илымеке, чыла сомылым пырля ыштеныт.

Уналче кувай эре аракам шолтен илен, пенсийыш лектын гынат, яра ок шинче. Тудо арака шолташ изишат ок ӧркане. Шошо еда кӱвар йымакше вӱд пура, арака шолташ моткочак сай - вӱдым нумалшаш уке. Арака опташ кугу кленчаже-влак улыт, нуным яра ок шинчыкте. Уналче кувай изинекак пала - чыла пашам арака полшымо дене ыштыман. Пу пӱчкаш каяш погынат - арака кленчам пыштен колта. Пӧртылмекышт, адакат сийла. Шудо ыштыме годымат тыгак. Канаш шичме еда шишам луктеш. Ий мучко пайремжат пеш шуко. Икшывыже-влакын ешышт дене погынымыштат арака йӱмашке савырна.

Уналчын пӧртшӧ тоштемын, йӱран годым потолок гыч вӱд йога. Обшивка оҥа йымалне ик могыр пырдыжше шӱйын. Тушко фуфайке-влакым шӱшкын шынден. Пӧртым леведме ожнысо шифер кагаз гай гына кодын, вӱдым колта. Мӧҥгӧ толшо икшыве-влак тидым огыт уж. Шашлыкым кочкын, кочывӱдым подылын, жапым веселан эртарат. Шуэн толшо йочаже-влаклан куаныше авашт паша нерген ойлаш ок тошт. А варажым, авашт мом пуа, тудым машинаш оптат да мӧҥгышт каенат колтат.

Уналче кувай пӧрт нерген ок шоно. Эре аракам шолта. Кӧ толеш, тудым йӱкта. Пошкудо ял-влакат, амалым муын, тудын деке пурыде огыт кай. Шкеже моктанен колта: «Мыйын аракам эре моктат ыле». Пайрем годым унаже-влакым шунен-шунен йӱкта: «Тидым гына йӱын колто, молым ом пыште». Эргыже-влак погынат гынат, авашт аракам луктеш. Ынде эргыже-влак авашт деч поснат йӱаш тале улыт. Умшашкышт логалеш гын, тылзе денат чарнен огыт керт. Эрге-влакын ватыштат арака йӱаш огыт ӧркане, сандене эрге-шешке-влакын пайремышт шуко. Уныка-влакат аракалан вашке шӱмаҥыч. Окса кӱлеш гын, кувавашт пуэн шога. Пашам ышташ ок кӱл, ыштымыштат ок шукто. Пашаш пурат гынат, икымше пашадар марте веле ыштен шуктат. Оксам налыт да йӱаш тӱҥалыт.

Уналче кувай шкеже апыра ӱпшым ок шиж. А воктен илыше йоча-влаклан эре ты пушым шӱлен илыман, садланак дыр самырыкнек пӧртым коден каеныт. Адакше эргыже-влак арака йӱмашым уда пашалан огыт шотло.

Кызытат самырык вате-шамыч аракам ужален илаш тыршат. Мом ыштет вара? Окса кӱлеш. А подылаш йӧратыше-влак жапым огыт ончо, эр йӱдымат толын кынелтат. Йоча-влак тыныс мален огыт керт, арака ужалышынат нервыже лушка. Тыге самырык вате ужалышаш аракажым йӱаш тӱҥалеш. Тыгай суртышто шукыж годым кочкашат ок лий, а шолтымо арака йоча-влакын ончылныштак шинча.

Аракам ужален илыше ик еҥат але поен огыл. А вашеш мыняр шудалме мутым пога. Йӱшӧ еҥ ешыштыже йӱкым луктеш, йӱын колен, аварийым, моло преступленийым ыштен кертеш. Аракам шолтен ужалыше кугу языкан улеш. Тудын языкше йоча-влак деке кусна.

Уналче кувай ныл классым гына тунемын, сандене еҥ ыштымым ыштен. Кызыт арака шолташ вийжат кодын огыл. Но тудын илыш корныжо гыч ужына: арака шолтен поен огыл, шӱкшӧ пӧртешыжак шинчен кодын. А мыняр еҥлан ойгым конден? Уныкаже ден эргыже-влакат аракам йӧратен йӱыт. Уналче дек оксалан толыт, чонешыже витарат. Тудо чылаштланат оксам ситарен ок керт, нунын деч шуко «поро» мутым колашыже верештеш.

Ӱткӱстӧ ял,

Караидель район.