Поро шарнымашым коден чонешна…

…Кайымыж деч ик-кок кече ончыч Игорь Байбатыровын ял урем дене йыр ончен, кидшым шеҥгек кучен, эркын гына ошкылмыжым ужынам. «Йӧратыме шочмо ялже дене чеверласа» шонымаш вуйышкат пурен огыл. Паленам тыгат тудын ойыртемалтше чонан улмыжым. Чонжым лыпландараш, кумылжым нӧлталаш, пойдараш тумерыште, пасу, пӱя воктене, куэрлаште коштын, пӱртӱсым ончен, кайык йӱкым колыштын. 

Игорь гай виян айдеме гына, еҥлан ойлыде, шкевуя шонкален, чонжо, совестьше дене гына каҥашен, шкалан шке «Шочмо элым аралаш каяш кӱлеш!» каласен, тыгай ошкылым ыштен  кертеш. Тыгай ойпидышым лукташ тудын шуко икшыван ешыште кушмыжо, шкенжынат вич йочан ача улмыжо, кугу да виян тукымвожшат полшеныт докан. Эвелина пелашыж дене ныл эргым да ик ӱдырым ончен куштеныт, йол ӱмбак шогалтеныт, шкевуя илаш шулдырыштым вияҥденыт.

Эвелинан юбилей пайремыштыже икшывышт-влак, погынен, Сочи олаш кок арнялан канаш каяш путевкым пӧлекленыт ыле. Авашт-ачаштлан шуко поро мутым ойлен, пеледыш аршашым, пӧлекым кучыктен, кугу пайремым эртарышт. Нунын коклаште ваш йӧратымаш, пагалымаш шижылтын. Пайремыш толшо уна-влак Игорь ден Эвелинам, икшывыштым куанен онченыт, моктен ойленыт. 

Игорь ончыкылык нерген, илаш шонен, Шочмо эл верч кредалше радамыш шогалын. 

Тылзе кредалаш тунеммеке, сӧйыш пурен. Ала пӱрымаш, ала ужшаш лийын - Игорь Николаевичын ӱмыржӧ штурмовой группын ончыко кайыме жапыште, тушман виян лӱйкалыме годым кӱрылтын. Кирилл эргыжлан, пелашыжлан «10-15 кече ом йыҥгырте, ида тургыжлане, чыла сай лиеш. Вара йыҥгыртем» каласен пытартыш гана йыҥгыртымыж годым. 

Шочшыжо-влак йыҥгыртымыжым вученыт, но тидын олмеш колымыжо нерген увер толын. Ачажым пытартыш корныш ужаташ СВО гыч Кирилл эргыжат пӧртылын ыле. Тудат, оксан пашажым коден, кум икшывыжым ватыжлан ӱшанен, шке кумылын согышыш каен. Екатеринбургыш ужаташ мийымыж годым аважын «Эргым, тыйже молан кает?» йодышыжлан «Ачам молан кайыш тугеже?» манын.

Игорь Николаевичын ӱмыржӧ лугыч лийме нерген увер ял калыклан шем пылан, осал кӱдырчан йӱр семын лийын. Кузе тыге? Ял гыч лектын кайымыжлан тылзат пеле веле эртен. Тиде шучко увер вуеш шыҥен огыл. «Увер деч посна йомын» маныт гын, могай-гынат ӱшан ила ыле... А тыште чыла ӱшаным руал кӱрлшӧ увер...

15-ше ноябрьыште эр йӱдым Игорьнам шочмо суртышкыжо кондышт. Чеверласыме годым кажнын чонжо шортын, тудын илышым йӧратымыжым, кумда, виш чонан, ӱшанле йолташ, пелаш, ача лиймыжым шарналтен, пытартыш мутым ойленыт. 

Игорь школышто тунеммыж годымак шкенжым чын верч шогышо, тыматле, кеч-могай ошкылым шонен тошкалше рвезе семын палдарен, сайын тунемын, техникым йӧратен, туныктышо, йолташыже-влаклан эҥертыш улмыж дене ойыртемалтын. Гармоньым шоктен, мураш мастар лийын. СПТУ-што тунеммыж годым кучедалмаш дене спорт мастерыш кандидат нормативым шуктен. Таза, виян рвезе армийыштат сайын служитлен, сержант лийын. 

Тудо изинек ача деч посна кушкын, садлан, армий гыч пӧртылмеке, шоҥгемше аважым, Асылбика акайым, ончаш шочмо суртешыже илаш кодын. Эше тудо ешыште эн изи икшыве. Сабантуйышто шуко гана кучедалше-влак коклаште сеҥен, тагам налын, йолташыже шуко ыле, лидер койыш-шоктышыж дене ойыртемалтын. Тудо еҥым колышт моштен. Ешаҥын, пӧртым чоҥен, кугу пӧртым йоча йӱк дене темен. Еш пайремлашкыже чыла шочшыжым погаш тыршен. Пылышемлан тачат тудын гармоньым шоктен мурымыжо солна:

«Чумыргалза, йолташ-влак, чодырам пырля лектына. Чодырам пырля лектына гын, пырля эрта ӱмырна». 

Пошкудыжо-влак дене пурен-лектын, келшен илен. Чоныштыжо нигунам ӱчым кучен огыл, проститлен моштен.

Байбатыровмытын кугу эргышт, Владислав, ешыж дене Уфа олаште ила. Кирилл ден Артур - Екатеринбург олаште, нунат ешан улыт. Ачаже СВО-што лиймеке, Кириллат шке кумылын СВО-ш каен. Эн изи эргыже, Ильяс, ачаж дене чеверласыме деч вара лу кече эртымеке, Шочмо эл ончылно порысым шукташ срочный службыш кайыш. Чинче падырашыже, Эльвина, Нефтекамск олаште поварлан тунемеш. Артур эргыже ачаж семынак кучедалмаш дене спорт мастерыш кандидат улеш. 

Ял урем кызыт тыглай кечынат, пайрем годымат шып. «Ялна ила да илаш тӱҥалеш», - пайрем годым кидеш гармоньым кучен каласен Игорь. Виян, ямле йӱкшӧ дене уремнам сылнештарен мурен. Йӱкшым колын, воктекыже йолташыже-влак ушненыт. Клуб почылтын гын, пурен, такмаклен, чон да йол канымеш, тывырдыкым куштеныт. Игорьнам «Клубышто ямым пуртышо» маныт ыле. 

Виян, лӱддымӧ, тура, чыным ойлышо ыле тудо. Пошкудыжо-влакым пагален, ваш полшен илыш. Нимогай паша деч лӱдын огыл - тракторымат кондыштарен, ушкалымат лӱштен, кӱтӱмат кӱтен, чодырамат руэн, ветврачат, оролат, чоҥышат лийын... Витле кок ияш Игорь Байбатыровын илыш корныжо поян ыле.  

…СВО-ш кайыме деч ончыч, пытартыш кастене, Ивук изаж дене мутланен шинчымыж годым «Шольым, молан кает, мо ок сите?» йодышлан Игорь тыге вашештен: «Изай, витле кок ияш улам. Да, шуко огыл… Вич икшывым куштен, йол ӱмбак шогалтышна, ынде шке чоҥештен кертыт. Илышашым иленам, йӧратышашым йӧратенам, ыштышашемым ыштенам. Тиде мотор ялым, элемым тушман деч аралымашке виемым пыштышаш улам. Колем гынат, ом чамане. Шочмо элемым, ешемым ом кудалте». Айдеме могай, калык чонышто тугай кышам кода. Мондалтдыме поро шарнымашым коден Игорь мемнан чонешна!