Ӱмыр мучко еҥ-влакым эмла

Кызыт Юрий Николаевич Пӱрӧ районысо Тошто Базан больницыште участковый терапевтлан тырша, тидын годымак стационарыште врач-ординатор улеш, районысо рӱдӧ больницын приёмный покойыштыжо график почеш дежуритла. Икманаш, илышыжым пӱтынек айдемын тазалыкше верч кучедалме пашалан пӧлеклен. «Чолман» газетым лудын шогышо марий шӱлышан врачын илыш-корныжым рашемдаш манын, тудлан икмыняр йодышым пуышым.

- Юрий Николаевич, йоча годсо жап да ача-авада нерген могай шарнымаш кодын?

- Мый Пÿрӧ районысо Изи Соказа ялеш 1955-ше ий 5 мартыште шочынам. Ачам трактористлан ыштен, авам «Заречный» совхозышто тÿрлӧ пашаш коштын. 

Ачам илыш гыч пеш эр кайыш, 39 ияш веле ыле. Сеялкым ачалкалымыжат, ядохимикат дене пашам ыштымыжат тидлан амалым ыштеныт, очыни. Ныл икшыве тулыкеш кодынна, авана мемнам шкетын йолÿмбак шогалтен. Мый тунам 7-ше классыште веле тунемынам, ачамын колымыжлан пеш ойгыренам. 

- Мо тендам врач лияш таратен?

- Куд ияшем годым пеш нелын черланенам, саре (желтуха) пижын. Пеш начар улмемлан Пÿрӧ оласе инфекционный отделенийын изоляторышкыже пыштеныт. Тыште эше ик ÿдыр ыле, тудо йӧсланенак колыш. Чыла тиде мыйын изи чонешем кугу палым коден. Пеш начар диагнозым шынденыт гынат, илышаш кечем лийын улмаш. Ачам, кидешыже нумалын, мӧҥгӧ наҥгаен - шкемын вием лийын огыл.

Ялысе кандашияш школ деч вара Пӱрӧ оласе медучилищыш фельдшерлан тунемаш пуренам. Тушто, начар тазалыкемым тӧрлаш шонен, спорт дене кылым кучаш тÿҥалынам. Спорт секцийыш коштынам, тÿрлӧ таҥасымашлаште вием тергенам. 1974-ше ийыште командына дене пырля Ленинград олаште элысе медучилище-влак коклаште ече дене таҥасымаште училищын чапшым араленам.

Распределений почеш мыйым Пÿрӧ оласе психоневрологический интернатыш дежурный медбратлан колтышт. Пашашке, паша деч вара ялышке эре спортивный велосипед дене коштынам, адакат тазалыкым пеҥгыдемдыме нерген шоненам. Тиде жапыштак шкенан ял ÿдыр Валентина дене палыме лийынна. Келшаш тÿҥалмек, ончыкылык илыш нерген шоненна, коктынат Уфашке тунемаш каяш каҥашенна: мый - медуниверситетыш, Валя - ял озанлык институтын экономический факультетышкыже. Интернатыште пашам ыштыме жапыште тунемаш пураш ямдылалтынам. Чот тыршымын пайдаже лийын: экзаменым кучен, «Лечебное дело» факультетыш тунемаш пурышым. Куд ият пеле еш илышым, тунеммашым да пашам иктыш ушаш пернен.

Юрий Николаевич ончыч Уфа оласе 4-ше больницыште инфекционный отделенийын медбратше лийын. Вара, врачын дипломжым налмешке, вашкеполышын фельдшержылан тыршен. Тиде жап опытым погаш кугун полшен. Кÿшыл шинчымашан самырык специалистым Мишкан районысо Камей участковый больницыш колтеныт. Тыште 7 ий тÿрлӧ чер дене черланыше ял калыкым эмлен. Кажне арнян участковый больница пелен пеҥгыдемдыме ныл ялысе ФАП-ыш (Пайтара, Бабай, Янагуш, Урьяде) полышым ончыкташ имне дене коштын. Шочшыжын темлымыж почеш ик жап Марий Элысе Медведево район Шойбулак ялысе участковый больницыште тыршен. Больницым почмаште снабженец семынат, тÿҥ врач семынат тыршашыже логалын. Кеч-кушто пашам ыштен иленыт гынат, Валентина пелашыже тÿҥ эҥертыш лийын. Паша деч вара тÿрлӧ спорт таҥасымашлаштат, художественный самодеятельностьыштат эре пырля вийыштым тергеныт, моштымашыштым ончыктеныт. Юлия, Ростислав да Дина икшывышт ача-аван примерым ужын кушкыныт. 

Шочмо кундем садак шкеж дек ӱжеш. Бирск ЦРБ-н тÿҥ врачше Марат Анварович Абдулин Юрий Николаевичым Тошто Базан участковый больницыш терапевтлан пашаш налын. Тудо жап гыч врачын шинча ончылныжо ик тукым гына огыл шочын, кушкын да кугемын. Тыште тыршыме стажше 33 ийыш погынен, тушеч 5 ийже ЦРБ-ште паллиативный службым намиен. Чыла тиде пашам ыштен шукташ Юрий Николаевичлан паша режимым шуктымыжо да таза илыш-йӱлам кучымыжо чот полшат.

«Спорт дене кызытат кылым кучеда мо?» манын йодмемлан тыгай вашмутым кольым: «Ӱмырем мучко мый 5 шагат эрдене кынелам. Шагатат пеле зарядкым, гантель дене, турникыште упражнений-влакым ыштылам. Пÿжалтмешке куржталам, шÿмлан нагрузкым пуэм. Каныш кечылаште ече дене кошташ йӧратем.  Ватемат спортлан шӱман, тÿрлӧ таҥасымашке, марафоныш эре пырля коштына. Чыла тиде вий-куатым пуа, кумылым нӧлта. Спорт мыйым, изиэм годым черле, начар йочам, йолÿмбак шогалтен. Шкемын примерем дене йырысе калыклан, пациентем-влаклан умылтарынем: спортым йӧратымаш, таза илыш-йÿлам кучымаш, поро кумыл, калык йÿлам пагалымаш (отышкат кумалаш лектына) тазалыкым пеҥгыдемдат, илыш-корным сай кумыл дене тошкен эрташ полшат».    

Юрий Николаевич семынак Валентина пелашыжат самырык годым ойырен налме профессийжылан ÿшанле лийын кодын: Камей сельхозтехникыште, Мишкан селаште тÿҥ бухгалтерлан, Тошто Базан администрацийыште бухгалтерлан тыршен. Валентина Максимовна кызытат жапшым пайдалын эртара, СДК пеленсе «Сударушка» ден «Шонанпыл» ансамбльлаш мураш коштеш. Вате-марий икте-весыштым пагален, келшен, ваш эҥертен илат. Ава-ачан койыш-шоктышышт икшыве, уныка-влак декат куснен, кажныже могай-гынат спорт дене кылым куча. Сайтаевмытын кум икшывыштат ачаштын корным ойырен налыныт. Эн кугу ÿдырышт, Юлия Юрьевна, - врач-педиатр, роддомышто неонатолог, Бирск ЦРБ-ште йоча поликлиникым вуйлата. Эргышт, Ростислав Юрьевич, - Уфа оласе республиканский кардиорӱдерыште 17 ий кардиохирурглан тырша. Изирак ӱдырышт, Дина Юрьевна, - врач-педиатр. Ешыж дене Нефтекамск олаште ила, «Сосновый бор» санаторийыште врачлан тырша. Юрий Николаевич ден Валентина Максимовна поян коча-кувава улыт: икшывышт-влак нунылан куд уныкам пӧлекленыт. Кӧ пала, ала нунат врач династийым шуят... А кызыт, пайрем да шочмо кече-влак годым пырля погынен, здравоохраненийысе тÿрлӧ уверым лончылат да ваш-ваш паша опытышт дене палдарат.