«Туныктышо икшывым йӧратышаш»

- Дарья Ивановна, школышто мыняр ий пашам ыштеда? 

- Коло куд ий. 1997 ийыште Кульчубай школышто биологийым да химийым туныкташ тӱҥальым. Икымше урокем кандашымше классыште ыле. Кандаш ӱдыр да ныл рвезе дене палыме лиймеке, у темым тунемаш тӱҥална. Урок вашке эртен кайыш, туге гынат чыла шонымым шуктышна. Переменыш лекташ йыҥгыр йӱк шоктыш. Тунам ик рвезе йӱкын «Эше толза!» мане. Чылан воштыл колтышт. Эше мияш сӧрышым. 

- Кӧм «Тиде мыйын наставникем» манын кертыда? Молан? 

- Икымше туныктышем - А.И. Губеева. Алентина Ионовналан кӧра тӱҥалтыш школыштак туныктышо лиймем шуын. Кыдалаш школышто класс вуйлатышына А.А. Александров ыле. Андрей Александрович математика урокым намиен. Кеч-могай темым куштылгын умылтарен моштен, тунемше-влак деке поро чонан лийын, предметшым сайын пален. Тудлан кӧра  математикым туныктышо лияш шоненам. Кызытат математикым йӧратем, химий урокышто задачым тӱрлӧ йӧн дене решатлаш тыршена. Химийым шымше классыште тунемаш тӱҥалынна (кызыт - кандашымшыште), да тунам вигак химийым туныктышо лияш шонен пыштышым. У предметым туныктышына А.А. Алексеева кажне йочам колышт моштен да неле настам куштылго йылме дене умылтарен кертын. Антонида Андреевна урокышто ӧрыктарен моштен. 

- Жап ончыко кая, технологият эре уэмеш. Кызыт туныктымаште проект йӧн кумдан шарлен. Те урокышто тудым кузе кучылтыда? 

- Проект йӧным чыла урокыштат кучылтына. Кодший гимназийыште «Точка роста» рӱдерым почыч. Тунемше-влаклан проект пашам шукташ, физика, химий, биологий урокышто цифровой шинчымашым вияҥдаш оборудованийна уло. Тудын дене пашам ышташ тунемына, изирак шымлымаш-влакым эртарена. 

- Кызытсе тунемше-влакын шочмо ялын, вер-шӧрын географийжым палаш да шымлаш кумылышт уло мо? 

- Тыгай пашам урокыштат, урок деч варасе мероприятийыштат шуктена. Шочмо ялым, вер-шӧрым шымлыме проектым ыштыше ӱдыр-рвезе-влак улыт. Мутлан, 11 классын тунемшыже А. Миронов кодший Октябрь ял йырысе памаш-влак нерген материалым погаш тӱҥале. Тений «Точка ростан» оборудованийже полшымо дене тӱрлӧ вер гыч налме вӱдын органолептический анализшым ыштынена. Тиддеч ончыч Ю. Кадиева (2020 ийын выпускникше) Тӧргым эҥерым шымлыме проектым ыштен ыле. Кажне ийын Туризм ден шочмо вер-шӧрым шымлыме арня кышкарыште йоча-влак дене пырля Чорай кундемлан да Башкортостан Республикылан тӱткышым ойырена. 

- Ача-ава дене пашам ыштыме годым электрон журнал але кагаз дневник сайрак?

- Лӱмлӧ руш писатель Ф.М. Достоевский «Айдеме кеч-моланат тунемеш» манын. Ончыч электрон журналым кучылташ йӧсын чучеш ыле, ятыр йӧндымылыкым луктын. Ынде тунемынна, нимо йӧсыжат уке. Туныктышо жап дене тӧр ошкылшаш.

- Тунемшым предметлан  кумылаҥдаш, шинчымашыжым чын аклаш могай чоялыкым кучылтыда?

- Мый шоныде кусарыме ваштареш улам. Сандене мӧҥгӧ пашам учебник гыч пуаш ом тырше. Тудлан ямде вашмут Интернетыште уло. Контрольный пашалан материалым тӱнямбал «эҥыремышвот» гыч налам гынат, иктаж-мом шкемыным ешарем але кораҥдем. Химий дене шке ямдылыме материалем ятыр погынен.

- Дарья Ивановна, кызытсе илышыште педагог ден наставник могай лийшаш улыт? Кузе шонеда?

- Сай йодыш, тудым мый шкаланем ӱмырем мучко пуэм. Тынар ий йоча-влак дене пашам ыштен, умылем: туныктышо икшывым йӧратышаш, предметшым «визытанлан» палышаш да тудым умылтарен моштышаш, грамотан лийшаш. Кажне йоча дек «корным» муын моштыман. Осал осалым шочыкта. Сандене кеч-кунамат порын ойласыман, айдеме тӱсым йомдарыман огыл. Воспитатлыме пашаште нелылык лекме годым шкем деч эре йодам: «Мый чын улам мо?» Южгунам йоча гына титакан огыл, туныктышын койышыжат йоҥылыш лиеш. Сандене чыла туныктышылан чытышым, шкем кучен моштымашым да кажне икшыве дек тӱткылыкым тыланем. 

- Йодыш-влаклан вашешташ жапым ойырымыланда кугу тау! Туныктышын кечыж дене шокшын саламлена! Пашаштыда сеҥымашым, чоныштыда ласкалыкым тыланена.