«Педагог икшывылан эҥертыш, сай йолташ лийшаш»

- Галина Даниловна,  мыняр ий туныктымо  пашаште тыршеда? Паша корныштыда эн чот шарнаш кодшо татым ушештарыза.

- 2001 ий гыч пашам ыштем, стажем коло кок ийыш погынен. Бирск кугыжаныш педагогический институтым тунем лекмек, Дӧртыльӧ районысо  шочмо  Елтек ялысе школышто немыч йылмым туныктышым. Аудирований урок-влак пеш чот келшат ыле. Шарнем, кузе тунемше-влак, йот йылме дене ойлымым колыштын, умылаш да чын возаш тыршеныт. Тыгак почеламутым, наизусть тунемын, сылнын ойленыт. Ӱдыр-рвезе-влак дене пырля Г. Гейнен «Лорелея» мурыжым йоҥгалтарыме ушеш кодын.

- Кӧм «Тиде мыйын наставникем» манын кертыда? Молан?

- Пашаш тӱҥалмем годым школ директор Б.С. Шамратов туныктымо пашам пеш тӱткын эскера ыле. 

Эрдене эн ончыч толын, туныктышо-влакын планыштым текшырен, урокым ончаш пурен. Замечанийжым тӱшка ончык нигунам луктын огыл, туныктышылан шкаланже гына ойлен. Кызытат шарнем, немыч гыч руш йылмыш кусарыме годым тунемше «Трептов-парк» лӱмым «Трептовский парк» манын кусарен. Мый тунам тӧрлен омыл. Урок деч вара Борис Самлеевич каласыш: «Тиде мут эре тыгак кодеш, руш йылмыште нигунам огеш вашталт». Тиддеч вара кажне текстым урок деч ончыч пӧртыштӧ лончыленам, иктаж-могай мутышто изиш кокытеланымаш лийын гын, эре мутерыште ончалынам. Тыгак директор туныктышо-влакын класс журналым кузе заполнятлымыштым, оценкым жапыштыже шындымым онча ыле. Журналын  кажне корныштыжо икгай возаш кӱлеш манын туныктен: ик корнышто кок, весыште вич миллиметр отступ лийшаш огыл. Тидын деч вара чыла документым аккуратно заполнятлаш тыршыме привычке кодын. Борис Самлеевичын моло поро ой-каҥашыжат шуко лийын. Школышто тунемме годым визымше гыч латикымше класс марте тудо мыланна математикым, алгебрым, геометрийым, черченийым туныктен.  «Мӧҥгӧ пашам ыштен огыда керт гын, мый декем погынен толза - умылтарем», - манеш ыле. Света йолташ ӱдырем дене задачым умылаш икмыняр гана туныктышын пӧртышкыжӧ миенна. Шукыж годым тудо решенийын икмыняр способшым умылтарен. Теве тыгай ыле мемнан туныктышына Б.С. Шамратов. Тудо кеч-могай пагытыште икшыве-влаклан полшаш ямде улмаш, садлан тудым туныктымо пашаштем «Тиде мыйын наставникем» манын кертам.

- Жап ончыко кая, технологият эре уэмеш. Галина Даниловна, пашаш толмыда деч вара тачысе кече марте туныктымо паша чот вашталтын мо?

- «Не идти вперёд, значит идти назад», - маныт калыкыште. Конешне, технологийын вияҥмыже туныктымо пашашкат вашталтышым пурта. Кызытсе урок компьютер да проектор деч посна огеш эрте.  Шуко презентацийым ямдылена. Икшыве-влакат вараш огыт код - тунеммышт годым у технологийым кучылтыт.

Университетын Бирск филиалыштыже шуко аудиторийыште кызытсе жаплан келшыше интерактивный доска-влак улыт,  Интернетыш лекташ йӧным ыштеныт. Шукерте огыл грант полыш дене  у мастерской-влакым почыч. Тушто чыла оборудований у. Йыҥгыр олмеш сем йоҥга. Экскурсий дене толшо тунемше-влак тиде мастерской-влакым  Японийысе школын дене таҥастарышт. Мутат уке, тыгай йӧн улмо годым туныктымет да тунеммет веле шуэш.  

- Тендан пашам ыштыме жапыште тунемше-влакын койышышт кузе вашталтын?

- Икшыве-влак  тугаяк улыт. Телефон да тӱрлӧ гаджет тунемше-влакын  кугу жапыштым налыт. Сылнымутан произведенийым шагалрак лудыт. Тӱрлӧ викториным эртарыме годым шижына: кӱчык изложенийым веле лудыт. Садлан шукын шонымыштым йӧсынрак каласкалат, мутвундо поянлыкышт шагалрак. Возымаште грамотностьышт окшакла. Ятыр ий руш йылме дене ЕГЭ сочиненийым тергаш коштам, республикысе комиссийыште эксперт улам. Кажне ийын шкеат экзаменым сдаватлена. Сочиненийым тергыме годым икшыве-влакын тыршымыштлан куанем. Кӱчык жапыште палыдыме текстлан чыла йылме нормо почеш анализым ышташ куштылгыжак огыл вет. Выпускник-влакын пашаштышт пеш ушан ой-влакым вашлийына. Тыршыше икшыве-влак улыт! Тидыже чоным куандара.

- Кызытсе илышыште педагог ден наставник могай лийшаш улыт? Кузе шонеда?

- Педагог икшывылан эре эҥертыш, сай йолташ лийшаш. Тудо чыла велымат примерым ончыктышаш. Садлан туныктышо ӱмбак  пеш кугу ответственность возеш. Ятыр тунемше  илышыжым тугай предмет дене кылда, могайым йӧратыме туныктышыжо умылтарен. Але тугай профессийым ойырен налеш, кудыж деке туныктышо шӱмаҥден кертын. 

- Кызытсе образований системыште мом вашталтеда ыле? Ончыкылык образований системым могайым ужнеда?

- Пеш кугу вашталтыш  огеш кӱл. Пандемий гына тетла ынже лий. Дистанционно туныктымашын осал могыржым чылан шижна, садлан традиционный системын ятыр «плюсшым» ужна.

Вес кугу йодыш - туныктышын пашадарже. Тидын шотышто правительство туныктышым поддержатла гын, школлаште «кадровый голод» манмет вигак иземеш. Виян, тыршыше выпускник-влак школыш каят ыле. Тунам Россий образований система угыч эн виян лиеш.

- Галина Даниловна, йодыш-влаклан вашешташ жапым ойырымыланда кугу тау! Пашаштыда сеҥымашым, чоныштыда ласкалыкым  тыланена.