Илышыже ял озанлык да фотопаша дене кылдалтын

8 классым тудо Тынбай школышто тунем пытарен. Умбакыже Чорай кыдалаш школыш коштын. Армий деч вара Йошкар-Олаш Марий университетыш пурен да тушто 1972-1977-ше ийлаште тунемын, ял озанлык факультетын икымше выпускникше-влак коклаште лийын. Пелашыжат, Зоя Васильевна, тиде факультетымак тунем пытарен, шкеже «Зооинженер» специальность дене дипломым налын гын, пелашыже учёный-агроном лийын. 

Подготовительный отделенийыш тудо ял гыч шке фотоаппаратше дене толын. Тунамак туныктышо-влакын шинчашкышт логалын. Анатолий Сайметовым студент-влакын сессийыштым, тÿрлӧ вашлиймашым, спорт мероприятийым возгалаш йодыныт. Тыге фотоаппарат денак тудын студент пагытше эртен. Еш архивыште самырык жапым шарныктыше ятыр альбом погынен, но шагал фотошто шкенжым ужаш лиеш.    

Вич ий студент пагыт писын эртен. Ий еда кеҥежым студент-влак стройотрядыште лийыныт. Тунам районлаште вольык комплекс-влакым чоҥеныт. А тунемме жапыште пел кече занятий-влак лийыныт гын, пел кече студент-влак пашам ыштеныт. Анатолий Сайметович шарналта: «Марий университетын тӱҥ корпусшо Верховный Совет ден Совмин деч вара кодшо зданийыште лийын, сандене тудым тӧрлаш кÿлын. Мыйын гай армий деч вара тунам шукын лийыныт. Ме актовый залым, кабинет-влакым тӧрленна. Кажне кечын манме гай машина-влак толыт ыле. Уло Совет Ушемысе институт, университет-влак гыч  прибор ден оборудований-влакым, мебельым колтеныт. Ме кондымо коробка-влакым кажне пачашыш, кабинетлашке нумалынна. Икымше курсыштак, февраль-мартыште, шарнем, Эшпай уремысе общежитийыш колтышт. Чоҥымо у зданийын 1-2-шо пачашыштыже илат ыле, а молыштыжо - уке. Ме тушто омсам шындылынна, линолеумым шаренна, икымше пачаш гыч мебельым кÿзыктен, кажне пӧлемышке вераҥденна».     

Анатолий Сайметовым икымше курсыштак комсомол пашаш ушеныт - спорт да физкультур комитетын еҥжылан сайленыт. Кум ий почела комсомол линий дене пашам ыштен. Ик вашлиймашым тудо тачат сайын шарна. Туныктышышт Анатолий Васильевич Горбатовын темлымыж почеш, Москва гыч совет теннисистым, СССР-ын чемпионжым, кумдан палыме спорт комментатор Николай Николаевич Озеровым студент-влак дене вашлиймашыш ÿжыныт. Толын. Тудым Йошкар-Ола кÿртньыгорно вокзалыште Анатолий Сайметов фотоаппарат дене вашлийын. Университетын актовый залыштыже студент-влакым погеныт. Н.Н. Озеров кум шагат утла выступатлен. «Шарнем, тудым «Йошкар-Ола» гостиницыш малаш пуртышна. Кызыт ынде тудат уке, -  ойла умбакыже Анатолий Сайметович. - Николай Николаевич шкенжым простан кучен. Рестораныш мойн коштын огыл. Ме тудлан шкенан илыме пӧлемыштак ÿстелым погышна. Тудо «Анатолий, тый вет студент улат, а мыйым тыге уна ыштет» ӧрын каласен да мыланем 10 теҥге оксам пуэн. Йолташем ден коктын лийынна, садлан тудланат 10 теҥгем шуялтыш. Теве тыгай лийын тудо». 

1977 ийыште, дипломым налме деч ончыч, Анатолий Сайметовым шочмо Пошкырт кундемышкыже пашаш ÿжыныт - университетыш серыш толын. Но… «Тунам вет обком, райком ыле. Университетым пытарымеке, мыйым ял озанлык министерствыш ӱжыктеныт да тушто пел кече шинчыктеныт. «Кутырен огына келше гын, тышеч от лек», - маньыч. Кок ийлан Марий кундемын Юрино районышкыжо пашаш каяш перныш. Кок ий гыч «Советский» совхоз директорын алмаштышыжлан колтышт. Ик ият пеле гыч тудо совхозыштак партийный организацийын секретарьжылан шогалтышт. Тушто ныл ий ыштымеке, Ял озанлык министерствыш нальыч. Кум ий утларак тыршымеке, У Торъял районыш, Пектубайыш, колхоз председательлан колтышт. Тиде 1991-1994-ше ийла, пеш неле пагыт ыле. Топливо, удобрений - нимо уке. Бюджет окса уке. Мый Уфа гыч бензин ден соляркым шупшыктенам… Паша, еш, йоча», - радамла эртышым Анатолий Сайметович.       

Тыге илышыже Марий Эл дене эрелан кылдалтын. Чумыр паша стажше 47 ийыш погына, но нимогай чаплÿмжат уке. Моланжым шкеже тыге умылтара: «Жапыштыже Пенсий фондыш отчисленийым ыштен огытыл. Вара миенам да «вараш кодынат, ондакрак кÿлеш  ыле» маныныт…»

Зоя Васильевна пелашыж дене кок ÿдырым ончен куштеныт, кÿшыл шинчымашым пуэныт. Зоя Сайметова шкеже Марий Турек велым, Кÿшыл Турек гыч. Тудынат уло илышыже ял озанлык дене кылдалтын - налме специальностьшо дене пашам ыштен. Пашан ветеранже.  Кызыт кум уныкан коча-кова улыт. Советский посёлкышто илат.  

Нунын деке унала мийыме годым «Студент жапдам мо шарныкта?» манын йодмылан Анатолий Сайметович лыҥ фотоаппаратым луктын пыштыш. Тынар ий фотоаппарат-влакым саклен, кажныже нерген тачат радамлен каласкалымыжым колыштын, ӧрынат колтышым. «Плёнка, проявитель, закрепитель, увеличитель… Икымше фотоаппаратем «Смена-2» ыле. Тудын деч вара  «Зоркий-4» фотоаппаратым нальым, вара «Зенитым». Фотограф пашалан мыйым Чорайыште тунеммем годым Иван Апаевич Апаев туныктен. Университетыште тыгаяк преподавательым - Виктор Яковлевич Ивановым - вашлийынам. Умбакыже тудо мыйым туныктен. Университетыште эше общественный профессий посна факультетым почыныт ыле. Ик отделенийыштыже фотодело ыле. Тушко коштым. Ик жап гыч мыланем изирак лабораторийым пуышт. А туштыжо вара шкеак студент-влакым фотографийым ышташ туныктенам».