«Тыршыше еҥ йӧным, його амалым кычалеш…»

Республикын районла ден олалаштыже «Идалыкын туныктышыжо» усталык конкурс-влак эртеныт. Тушто сеҥыше эн виян туныктышо-влак луымшо мартыште республикын эн сай туныктышыжо лӱмым сеҥен налме верч Уфаште таҥасаш тӱҥалыт. Нефтекамск олаште мастарлык конкурсышто тений нылымше школын историйым да обществознанийым туныктышыжо А.М. ЯШБУЛАТОВА сеҥышыш лектын. Тудо йӧратыме профессийыштыже латик ий тырша. Нефтекамскысе идалыкын туныктышыжо дене пашаже, илыш-корныжо, сеҥымашын йыжыҥже нерген вашлийын мутланышна.

- Альбина Минилбаевна, Те шкеже сеҥымашдам кузе акледа?

- Конкурсышто сеҥымаш - тиде кугу паша. Виян туныктышо-влак коклаште усталыкым тергаш, тидын годымак нунын деч ончылнырак лияш моткоч неле. Конкурс - кугу тургыжланымаш да нимучашдыме куан. Ответственностьым шижам, молан манаш гын олан чапшым умбакыже республика кӱкшытыштӧ аралыман. Тиде сеҥымашлан шагал огыл кӧргӧ вийым, жапым пуаш логале. Еш илыш ик татлан «шеҥгелан» кодын. Тӱҥжӧ - ямдылалтме годымат, выступленийыштат эре виемым шижынам, кертшашемым умыленам, молан манаш гын илышыштем моткоч виян да сай школым - Благовещенск педагогика колледжым - тунем лектынам. Тудо мылам пашамлан сай негызым пуэн. Колледжыште мом гына ыштен огынал? Тушто чылалан ямдыленыт. Мемнам эн виян педагог-влак туныктеныт. Методика шотышто пеш мастарын шуареныт. Группысо кураторна Антонина Григорьевна Зотова ыле. Профессионал да уста туныктышо семын мыйым лач тушто, Благовещенск педагогика колледжыште, «таптен луктыныт».

- Туныктышо лияш шонымаш кушеч лектын?

- Мый шкемым нигунам вес профессийыште ужын омыл. Кӧ лийшашемым, кушко тунемаш кайышашемым шымше классыштак паленам.

Нефтекамск оласе индешымше школым тунем лекмеке, 1995-ше ийыште Благовещенск педагогика колледжыш корнем виктаренам. Тыге шочмо районышкем пӧртылынам, вет мый Благовещенск районысо Ӱлыл Ӱзек ялеш шочын-кушкынам. Тиде ачамын ялже. Авам Калтаса район Тошто Оръямучаш гыч улеш. Кандаш ийым темымеке, ме ешге Нефтекамскыш илаш куснышна. Очыни, шочмо вер шке декыже шупшын, садлан студент жапемым шочмо районыштем эртаренам. Илышыште могай корным ойырен налме шотышто нигунам шоненат, кокытеланенат омыл. Туныктышо веле лиймем шуын. Да лийынам.

- Икымше туныктышыдам шарнеда мо?

- Тиде мыйын кокам Галина Шамсутдиновна Тоймурзина. Тудо Ӱлыл Ӱзек ялыште тӱҥалтыш класслаште туныктен. Ме тудын деке чӱчкыдын школыш миенна. Мый тудын кабинетысе книга, мел, штукатурка пушым кызытат шарнем. Кокамын кугурак эргыже, кок шочмо изам Владимир Аркадьевич Тоймурзин ятыр ий Благовещенск педагогика колледжыште (Кызыт Благовещенскысе шуко профилян колледж. - Авт.) физкультурым туныктен, кызыт ОБЖ-м намия. Тыгак йӧратыме туныктышемлан мый Сергей Николаевичым (Фамилийжым ом шарне.) шотлем. Тудо мыйым Нефтекамск оласе индешымше школышто кокымшо-кумшо класслаште туныктен. Пӧръеҥ туныктышемын парфюм ден шовын пушыжым таче марте пуйто шижам. Тудын воспитаний приемжо-влак моткоч оҥай да шкешотан ыльыч.

- Молан историйым ойырен налында?

- Колледж деч вара, 2000-ше ийыште, Бирск педагогика институтын историй факультетышкыже тунемаш пурышым. Колледжым йошкар диплом дене тунем лектынам, садлан экзамен олмеш историй дене собеседованийым куштылгын эртенам. Тунемаш пурашлан колледжыште эртыме историй курсым, Рюрикмыт гыч тӱҥалын, тачысе кече марте, угыч шарналтен, лудын веле лектынам. Колледжыште уш-акылым чот тренироватленыт, садлан чыла вуеш сай кодын. Пеҥгыде шинчымашым пуымыжлан колледжлан тачат тауштен илем. Мый эре каласкалаш йӧратенам. Школышто урокышто теме почеш ойлаш историйым туныктышо Геннадий Васильевич Чухланцев эре мыйым йодын. Йолташем-влак кызыт «Историй урокышто эре тый каласкалет ыле» манын шарналтат. Шкеже тугайым нимат ом шарне. Тудым урок годым школ директор семын трук иктаж-куш ӱжыктеныт гын, мылам «Альбина, а ынде тый каласкале» манын шӱден кода ыле….

- Тачысе кече марте могай паша корным эртенда?

- Вузым тунем лекмеке, 2004-ше ийыште, Нефтекамск оласе латкумшо школышто пашам ышташ тӱҥальым. Тушто куд ий тыршенам. Мо оҥайже, пашаш пураш эн ондак нылымше школыш толынам ыле. Но тунам мыйым огыл, вес туныктышым налыныт. Жап эртымеке, пӱрымаш мыйым уэш нылымше школыш савырен конден. Кызыт кандашымше классыште обществознанийым, индешымше-латикымше класслаште историйым туныктем, тунемше-влакым ЕГЭ-лан ямдылем.

- Туныктымо предмет семын историй тендам мо дене сымыстара?

- Мый йоча-влаклан эртыше илыш нерген веле огыл каласкалем. Мыйын, эртыше илышым ончалын, илыш ончыкыжым кузе савырнен кертмым умылаш туныкташ йӧнем уло. Йоча-влак илышым, жапым, шонкален-лончылен, шкешотан призма гоч ончал кертыт. Тӱҥжӧ - историйлан эҥертен, илышыште вашлиялтше актуальный йодыш-влаклан вашмутым шкеак кычалыт. Тыге нуно жапым, илышым лончылаш тунемыт. Мутлан, мый дечем урокышто чӱчкыдын «Кумшо Тӱнямбал сар тӱҥал кертеш мо?» манын йодыт, да… шкеак вашештат.

- Пашаштыда могай нелылыкым шижыда?

- Эмоциональный нойымашым профессийын ситыдымашыжлан шотлем. Пашана нигунам школышто ок мучашлалт. Чыла мӧҥгӧ наҥгайыман. А мӧҥгыштӧ эргым-влак, пелаш, еш вучат...

- Те тӱҥ шотышто 9-11 класслаште тунемше йоча-влак дене пашам ыштеда. Тачысе информаций технологий, интернет курымышто нуно шинчымашым, моштымашым, школ деч посна, эше тӱрлӧ вер гыч «кошталыт». Нине «туныктышо-влак» кокла гыч кузе тӱҥ айдеме, авторитет лияш?

- Йоча-влакым пеҥгыдын кучашлан вуеш шудымо икшыве-влак тыйын лидер улметым шижшаш улыт. Тидлан туныктышо уш-акыл, койыш-шоктыш дене виян, эрудированный лийшаш. Элыште, тӱняште мом ышталтмым эскерен, умылен, пален шогыман. Туныктышо йоча-влакын кумылыштым ужын, интересыштым шижын моштышаш, тудо илышын моло шӧрыныштыжӧ мо ышталтмым пала, икманаш, жап дене тӧр ошкылеш гын, йоча-влак тудым туныктышо семын веле огыл, эн ондак айдеме семын пагалат, аклат. Авторитет лияшлан туныктышын предметшым веле сайын палымыже шагал. Йоча-влаклан илышыште мо лишыл, тудым чот умылыман. Луымшо классым вуйлатыше семын тыгай иктешлымашым ыштен кертам.

- Кызытсе образований системыште мом вашталтеда ыле?

- Туныктышо тачысе кечын пашаште вашлиялтше проблемыж дене чӱчкыдын шкетын кодеш. Мутлан, ме йоча-влаклан «кокытаным» шындышаш огынал. Южо йоча, урокым огеш ыште, огеш тунем гынат, умыла: тудо садак школым тунем лектеш. Йоча чыла шотыштат эрыкым шижеш. Мыйын шонымаште, тыште икшывылан могай-гынат кышкар лийман ыле. Рушла каласаш гын, «вседозволенность» нунын койыш-шоктышыштым луштара. Тунемше, вес классыш вончен кертдымыжым умыла гын, тунемаш, образованийым налаш шкеак чыла ышта ыле. А кызыт палат: урокым огыт тунем гынат, нимат ок лий. Ме, туныктышо-влак, тачысе саманыште правадыме улына.

- Пашаштыда эре ончылно лияш полшышо ушан але шулдыран ойда уло мо?

- «Кӧн кумылжо уло, тудо йӧным, кӧн ыштымыже ок шу, тудо амалым кычалеш».

- Тачысе саманыште туныктышо могай лийшаш, кузе шонеда?

- Туныктышо эре тунемшаш. Чарныде. Самообразований дене заниматлышаш, квалификацийжым кӱкшемдышаш. Йырысе илышыште мо каен шогымым палышаш, йочан кумылжым шекланен моштышаш. Туныктышо виян да тӱткӧ психолог лийшаш, компьютер технологий дене устан пайдаланышаш.

- Чон йодмо сомыллан яра жапда кодеш мо?

- Яра жап лийме годым мый лудам. Шуко лудам. Лудаш чот йӧратем. Мо кид йымакем логалеш, чыла лудам. М. Булгаковын «Мастер и Маргарита» романжым, мутлан, иктаж лу гана лудын лектынам.

- Жапым муын, мутланаш келшымыланда кугу тау. Республикысе конкурсыштат ончылно лияш тыланена.

Читайте нас:

Главный редактор - Губаев Игорь Иванович.

При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна.

Категория информационной продукции 12+

Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен.

Мы в соцсетях:

ВКонтакте - vk.com/cholman

Telegram - https://t.me/cholmantv

Я.Дзен - https://dzen.ru/cholman

ОК - ok.ru/cholmanrb

TikTok - tiktok.com/@cholman.tv

Телефон

Телефон: 8(34783)7-07-97.

Электрон почто

[email protected]

Адрес

Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».