Пеҥгыде еш - кундемнан ончыкылыкшо

Кундемнан тÿзланымыж дене пырля мемнан ешнат вияҥеш, тудат илышыште шке вержым муын. Мый Асылгарей кугезе кочамын тукымжо нерген каласкалынем. Тудын ачаже Асылбай Яныбаев нужна кресаньык ешеш шочын, изинек пашаште шуаралтын. Тулыкеш кодмеке, тарзе лияшат логалын.

Вуеш шумек, Асылбай вич икшыван Такияна лÿман тулык ÿдырамаш деке суртеш пурен. 1909 ийыште Асылгарей (Асыл), кум ий гыч Ахметгарей (Амай) эргышт шочыныт. Асыл - мыйын кугезе кочам, Амайже - кумдан палыме писатель, драматург да публицист Ахмет Асаев. Тыге ешыште шым икшыве кушкын: Исемет изашт, Камал, Тойсуло, Тоймелык, Тойвий акашт-влак да изи Асыл ден Амай. Вашке икшыве-влак адакат тулыкеш кодыныт. Ачашт Империалист сарыште сусырген колен, ик жап гыч аваштат илыш дене чеверласен. Тудо жаплан ешым поген шуктышо Исемет изи шольыжо-влакым шкеж дек ашнаш налын, нуным шке икшывыже семынак ончен куштен. Тулык икшыве-влаклан Совет власть тунемаш корным почын. Иза-шольо ялысе тÿҥалтыш школым сайын тунем пытареныт. 1925 ийыште Исемет изашт Асылым, а вес ийжылан Амайым Пӱрӧ педтехникумыш тунемаш намиен коден. Кеҥеж канышлан шочмо ялыш пӧртылмышт годым иза-шольо ялысе рвезе-влаклан ончыкылык волгыдо илыш нерген каласкаленыт, колхозым почмо годым чолган полшеныт.

Туныктышо профессийым налмек, мыйын кугезе кочам Дӧртыльӧ да Мишкан районысо школлаште туныктен, а Амай шольыжо Йошкар-Олашке корным кучен.

Кугу Ачамланде сар тÿналмеке, Асыл кочам кок изи ÿдыржым, ныл ияш Соням да вич тылзаш Катям, коден, элнам аралаш каен. Сар корныжо Москва гыч Берлин марте шуйнен, ротышто политрук лийын. Тушман ваштареш лӱддымын кредалмылан 1943 ийыште тудым кок гана Йошкар Шÿдыр орден дене палемденыт. Мемнан ялын шочшыжо, Совет Ушемын Талешкыже Василий Николаевич Горшков семын тудат Днепрым вончымаште патырлыкым ончыктен: салтак-влакым кугу эҥерын пурла серышкыже вончыктарен. Тунам икымше Йошкар Шÿдыр орденым оҥышкыжо пижыктеныт. Тудын орден ден медальже-влакым, лÿмын ургымо изи йошкар кÿпчыкеш пижыктен, Алек кочамын суртыштыжо шергакан арвер семын кызытат аралена.

Сар пытымеке, Асыл Асылбаевич ялыш пöртылын. Тиде жаплан ешыжат Мишкан гыч шочмо ялыш куснен улмаш. Кочам, сулен налме канышыш лекмешкыже, школ пашаште тыршен: математика, физика да труд уроклам намиен, а пытартыш вич ий школ директорлан ыштен. Но шун дене ыштыме ялысе школ пöрт пеш чот шÿкшемын, сÿмырлаш шуын, садлан школым пошкудо руш ялыш, ожнысо волостной управа олмыш, кусареныт. Кугезе кочамын тыршымыж дене варарак у школым чоҥеныт. Тыге 1964 ийыште кандаш классан школ уэш Елтекыш «пöртылын».

Кугезе кочам тӱрлӧ пашалан мастар улмаш. Ял калыклан тÿрлö ÿзгарым: телевизорым, радиом, шагатым, вургем мушмо машинам, сепараторым - ачален. Тудын гай сылне, поян сад-пакча Елтекыште нигöн лийын огыл. Тыгак мÿкшым ончен, тиде сомыллан икшывыже-влакымат кумылаҥден.

Кугезе кочам ден ковам шым икшывым ончен куштеныт. Нуно кÿкшö шинчымашым налыныт, илышлан пеҥгыде негызым ыштеныт. Соня ден Катя ÿдырышт изак-шоляк Алексей ден Михаил Гареевмытлан марлан лектыныт. Соня ден Алексейын Светлана, Людмила ӱдырышт институтым тунем пытареныт. Светланан Роман ден Артём эргышт да Людмилан Натали ÿдыржат нунын корным тошкат. Роман чÿчÿм эше студент жапыштыжак математика дене тÿнямбал конкурсышто (Индийыште) кокымшо верым налын.

Сар деч вара шочшо Зоя ÿдырышт Уфа оласе Модель пöртыштö бухгалтерлан ыштен. Анатолий эргышт ден Лидия ÿдырышт Уфасе сымыктыш училище деч вара оформительлан тыршеныт. Толя кочам яра жапыштыже сÿретлаш йöратен. Тудын сÿретше-влакым районышто «Мый тиде мландым йöратем» выставкыште ончыктеныт. Кугезе кочамын Геннадий эргыже ӱмыржӧ мучко райрÿдыштö пöртым чоҥымо организацийыште мастерлан тыршен. Катя ковам ден Алек кочам ялешак кодыныт. Алек кочам уста электрик лийын. Ачаже семын тудат тÿрлö ÿзгарым ачалаш мастар. Тудын кум ÿдыржö уло: Лина (мыйын авам) - фармацевт, Марина - экономист, Кристина - банк пашаеҥ.

Катя ковам ончыч шорык ончымаште, вара почто пашаште тыршен. Тудын пелашыже, Михаил Калиевич, - «Победа» колхозын уста механизаторжо. Тидын нерген ятыр наградыже да «Победитель соцсоревнования» значокшо ойлат. Кызыт тудын пашажым Радик эргыже шуя. Изинек ачаж пелен полышкалышылан коштын, ынде шкежат шыже еда комбайным виктара. Валентина ӱдырышт Нижневартовск олаште, Валентин ден Ольга Уфаште, Вадим Пÿрö олаште илат. Нуно суапле пашашт дене элнан да кундемнан чапшым нöлтат.

Кугезе кочамын икшывыже, уныкаже да кугезе уныкаже-влак коклаште экономист, юрист, туныктышо, бухгалтер, медицина пашаеҥ, технолог, нефтяник, строитель, сервис пашаеҥ да механизатор улыт. Тыгай мÿкш гай пашаче ешем ончен, мыйын шÿм-чонемым куан кумыл вÿчка, вет ешын негызше пеҥгыде, еш виян гын, мыйын шонымаште, шочмо элнат виян лиеш да эше чотрак тÿзлана.