Чапле паша тӱҥалтыште

Тудо кеҥеж рвезылан нимом ӧрыктарен кертшым сӧрен огыл. Сар деч варасе неле, пеле шужен илыме йоча пагыт. Рвезе кугурак изаже-влак деч кодшо тумышан вургемым чиен, йолешыже ний йыдалым пидын коштын. Эр гыч кас марте колхозышто тыршен. Изинек пашаш кычкалтше эргым нимогай сомыл лӱдыктен огыл. Ныл классым Калтаса район Кожлаял школышто, луымшым Кутерем школышто тунем лектын.

Тудо ояр кеҥеж кечын рвезе агытан муро йӱкеш помыжалтын. Шӱргыжым йӱштӧ вӱд дене шӱялтен, ӱстембач кинде шултышым налын, кудывече гыч лектын да пошкудо селашке Сабантуйыш ошкылын, но миен шуын огыл. Пайрем олмеш тудлан весе оҥайрак чучын. Тудо ийлаште Кырпы - Калегин велне, шымлаш манын, скважин-влакым буритленыт. Пошкудо ял воктен буровойым погеныт. Пайремыш ошкылмо олмеш рвезе экскаваторын буровойлан вӱдым налаш пӱям келгемдымыжым ончен шинчылтын. Тыште тудо икымше гана чын пӧръеҥлан ялыште шуктымо деч ойыртемалтше паша улмымат ужын. «Мыланемат умбакыже тунемаш кӱлеш», - шоналтен тунам Виталий.

Лу класс деч вара, документым погалтен, Октябрьский олаш тунемаш каяш шонен пыштен, но могай специальностьым ойырен налшашым эше раш пален огыл. Ял мучашысе кӱкшака гыч йырым-йыр ончалын, шочмо ялже дене чеверласен. Калык дене тич темше автобусышто окна гыч мотор вер-шӧрым эскерен каен. Пел корным эртымек, корно деч тораште огыл кӱртньӧ оратам ужын: ик ужашыже пӧрдын, весыже пуйто «вуйым савен». «Мо тиде? Молан тудым тышан шогалтеныт?» - ӧрын йодын йыгыре шинчыше корныеҥ деч. «Тиде мланде йымач нефтьым, «шем шӧртньым», лукшо станок-качалка. Тудым мемнан нефтяникна-влак луктыт», - кугешнен вашештен палыдыме еҥ. Тиде тат гыч рвезат тунем лекташ да нефтяник лияш шонен пыштен. Тиде самырык рвезе Виталий Павлович Николаев лийын, варажым тудо нылле кум ий, 1961 ий июнь гыч 2004 ий декабрь марте, «Арланнефть» НГДУ-што нефть лукмаште тыршен.

Ме туддене оласе библиотекыште вучыдымын вашлийна. Сулен налме канышыште улшо нефтяникын шарнымашыже мучашдыме ыле…

Октябрьский техникумышто тунемаш тӱҥалше рвезылан еш амаллан кӧра тунеммым кодаш логалын. Но тудо вуйым сакен огыл, тудо олаштак кокымшо технический училищыш «Оператор добычи нефти и обслуживания автоматов нефтяных скважин» специальностьлан тунемаш пурен, 1962 ийыште училищым отличий дене тунем лектын. 1961 ийыште распределений почеш лу тунемше «Арланнефть» НГДУ-што практикым эртен. Практикант-влакым Н.Е. Лаптев вуйлатыме кокымшо промыселыш колтеныт, Ашитысе тӱшкагудеш вераҥденыт. Промыселыште кум участке улмаш. Икымшыжым К.А. Ахтямов, весыжым Т.Т. Шафиков, кумшыжым А.И. Видинеев вуйлатеныт. Самырык практикант Нагаево ялыште верланыше кумшо участкыш логалын. Ты районышто электроэнергий лийын огыл. Южо станок-качалка-влак бензин двигателян привод дене пашам ыштеныт. Тӱшка трапный установка-влак: булит, 14 кубан мерник да нефтьым газ деч ойырымо трап - шогеныт. Насосым «Волга» автомобильын да У-5 комбайнын двигательышт дене пашаш колтеныт. Ты двигатель-влакым посна еҥ - Актаныш ял гыч Д. Бахтиев - обслуживатлен. Практикантланат нине скважин-влакым пашаш колтылаш полшаш логалын.

Училищым тунем лекме деч вара, 1962 ий мартыште, практикыште лийше-влак ындыжым «Арланнефть» НГДУ-ш пашаш толыныт. Виталий теве гына Шушнур ял воктене почылтшо нылымше промыселыш (М.И. Романенко вуйлатен) логалын, скважин-влакым шымлыше операторлан, электриклан ыштен. Тунам нефтьым погымо кок трубан системын ситыдымашыжат лийын, садлан южгунам нефть замерный люк гоч йоген лектын. Ведрам, кольмым кидыш налын, нефтьым чумыраш, тудын пушыж дене шӱлаш логалын. Ешартыш шинчымаш деч посна нигузе лийын огыл, садлан самырык пашазе паша коклаштак Нефтекамскысе нефтяной техникумышто шинчымашым погаш тӱҥалын. Тунем лекмек, сулен налме каныш мартеак «Арланнефть» НГДУ-н СМУ-штыжо тыршен.

Кодшо курымын шымлымше ийлаштыже Арлан воктене буритлыме паша талын вияҥын. Тылзе еда коло наре нефтяной скважиным пашаш колтеныт. Тыгодымак скважин-влакым кок трубан гыч ик трубан пич системыш кусареныт. Тӱшка трапный установка-влакым кораҥдылаш, нунын олмеш «Спутник» АГЗУ-м шогалтылаш тӱҥалыныт. «Вятка» базым, тудлан инфраструктурым, нефтепроводым, корным чоҥеныт. Нефтяной скважин-влакым тӱзатыме сомылым черет дене мастер-влак

А.Е. Петровын да Ф.Л. Гариповын комплексный бригадышт шуктеныт. СМУ Николо-Березовкышто микрорайон-влакым, Нефтекамск олаште лу наре шуко пачашан пӧртым чоҥен. Пашаеҥ-влакымат кумылаҥдаш монден огытыл. Тунам СССР Нефтяной промышленность министерствын организацийлаштыже нефтяной скважин-влакым кӱчыкрак жапыште тӱзатыме сомыл воранен толын. А.Е. Петровын да Ф.Л. Гариповын бригадышт ты таҥасымаште шым гана ончыл верым налыныт.

А.Е. Петровым «Знак Почета» орден дене палемденыт,

Ф.Л. Гариповлан да В.П. Николаевлан «Башкортостан Республикын сулло чоҥышыжо», «Минтопэнергон почетный пашаеҥже» лӱмым пуэныт. Виталий Павловичын лӱмжым башкир нефтяник-влакын «Чап лӱм-влак» книгашкышт, «Арланнефть» НГДУ-н, «Башнефть» АНК-н Чап оҥашкышт пуртымо. Шкенжын да коллегыже-влакын сеҥымашышт нерген каласкалышыла, Виталий Павлович тыге каласыш: «Награда верч тыршен огынал, шке пашанам сайынрак шукташ шоненна».

Лудмыверыште тунамсе ийласе чапле паша нерген кутырен шинчен, шагатат пеле наре эртен кайымымат ышна шиж. Виталий Павлович, «Уныкам йомдарышат дыр» манын, мӧҥгыжӧ вашкаш тӱҥале. Мый чеверласыме деч ончыч еш илышыж нергенат икмыняр шомакым каласен кодаш йодым. Паша да еш тудлан эреак ончыл верыште лийыныт. Людмила пелашыж дене «Маяк» кинотеатрым почмо годым палыме лийыныт да тетла икте-весе деч посна илен кертын огытыл. Ешым чумыреныт, кок ӱдырым ончен куштеныт. Квалификацийым кӱкшемдаш вес олалаш коштмо годым сурт да ӱдыр-влакым воспитатлыме сомыл Людмила пелашыжын вачӱмбак возын. Тидлан тудо мучашдымын таушта. Кызыт келшен илыше кугу ешыже - тудын ӱшанле эҥертышыже. Чӱчкыдынак туддек Николо-Березовкыш ончычсо коллегыже-влак мият, лӱмлӧ кече-влакым палемдат, паша жапыштым шарналтат. Ӱдыржӧ-веҥыже-влакат нефтяник улыт, «Роснефтьыште» пашам ыштат. Ныл уныкаже уло. «Ынде, производство деч торлымек, мый икшывем ден уныкам-влаклан кӱлешан улмем шижын илышаш улам. Тыге илаш вий ешаралтеш», - каласыш легковой автомобильже дене туран савырналтен кайымыж годым. «Содыки ветеранна-влак чонышт дене огыт шоҥгем», - шоналтышым тунам.