Гвардеец йолташем

Каласыза, айдеме ош тӱняште молан ила? Чын, шкенжын тукымжым шуяш. Тидлан верч пашам ышта, пӧртым чоҥа, икшывым кушта, пукша-йӱкта, чикта, туныкта. Йочаже-влак тукымжым умбакыже шуйышт, чапландарышт, лӱмжым ынышт волто манын шона. Мутат уке, тиде - илышыште тӱҥ шонымаш. Но вет тылеч посна ме эше калык коклаште илена, «Тиде мыйын суртем, оралтем, ешем» манын гына илаш пешыже келшен ок тол.

Ялыште иктаҥаш йолташем Анатолий Ганиевич Калитов уло. Толя - тыглай айдеме, колхозышто трактористлан ышта. Ме тудын дене изинек пырля кушна: модна, тунемна, интернатыште пырля илышна, кандашымше класс марте ик парт коклаште шинчышна. Сай, поро, весела йолташ. Шкенжын койышыжо, шонымашыже, тӱжвал сынже да ойлымыж дене айдемым шке велыш савырен мошта, кеч-кӧм эре шыргыжал вашлиеш.

Шкенжын 40 ий трактористлан ыштымыж дене ӱшандарен: пашалан пижеш гын, мучаш марте шуктен ышта, садланак колхоз правлений тудым акла, эн кӱлешан сомылым ӱшана. Анатолийын могай гына Почетный грамотыжо уке, премийымат эреак пуэн шогат. Ожнырак ДТ-75 тракторым виктарымыж годым ойлат ыле: «Калитовын тракторжо кастене пудырга гын, тудым йӱд мучко олмыкта, шым шагат эрдене пасуш куралаш лектеш. А шошым ӱдымӧ агрегатыш шындат, палат, Калитов задачым раш, чын умылен, тӱрыс шукта». Армийыште гвардейский частьыште служитлен, садланак ала мо йӧратыме мутшо - «гвардия». Пашажым эре чоным пуэн, веселан шукта. Воктенже лият гын, полшымет шуэш. Школышто тунемме годымак тудым його манын каласаш нигузе йылме ок савырне ыле. Иктаж-мом ок пале але шке ыштен ок керт гын, кажне буква, точко, запятой марте тӱрыс кусарен налеш ыле. Тыршымыжым аклен, туныктышо Тависа Кадыровна эре мокталтен.

Анатолий бульдозер денат ышта. Телым да кеҥежым фермыште тыгай трактор эре кӱлеш. Тракторжо пудырга гын, вашке гына ачалаш тырша. Конешне, пашажлан кӧра пашадаржымат налеш: мыняр сайрак да шукырак тырша - тунар пашадарже кугурак лиеш.

Мый гын Анатолийын эше ялже мотор, ару лийже, ял калык куанен илыже манме шонымашыжымат палем. Телым ял уремым эреак лум деч эрыктен шогыман, уке гын ни машина дене, ни йолын куштылгын эрташ ок лий. А тудо ферма гыч фермыш кайыме годымат, кечывал кочкышлан пӧртылмӧ жапыштат, каласымым вучыде, писын гына эрыктен лектеш.

Ик гана мемнан мучаште Умутпай ерым эрыкташ тарванышна: йырже кушшо шуко пушеҥге сӱмырленат, ямлын ок кой ыле. Анатолийлан шижтарышымат, «Ме гвардеец улына вет, мием, ыштена тудым. Ярарак жапем лийме годым шке каласем, кужу тросым ямдылыза» мане. Тыге ик кечын, Саша Гареевым полышкалаш налын, йӧрлшӧ пушеҥге-влакым ер ӱмбач трактор дене шӱдырен нална. Ерна ик жаплан эрныш. Варажым пошкудо-влак дене йырым-йырже куштырам погышна.

А вет тидым Анатолий оксала огыл, шӱм-чон йодмо почеш ыштыш, кеч «Пагытем уке, мыланем тиде молан кӱлеш?» манын, торешланенат кертеш ыле. Теве тыгай жапыште айдемын кӧргӧ шонымашыже, чын тӱсшӧ почылтеш. Икана у печым печаш тӱҥалмыж годым «Профнастил дене ыштынет ала?» манын йодынытат, «Мылам пич пече ок кӱл. Вес тӱняште тыглаят пычкемыш, ош тӱняште волгыдышто илынем. Уремыште эртен кайыше еҥым ужнем. А «Кӧ эртыш гын?» манын, кажне гана пече ӱмбач але йымач ончымем ок шу. Мыламат калыкым ужаш йӧнан лийже, калыкат мыйым ужшо», - каласен тудо. Кӱртньӧ дене мотор, виш печым ыштен шогалтыш.

Ватыжат, Алевтина, шкеж гаяк кожмак улеш. Ял пайрем кечын шинчаш кужу теҥгылым нумал тольо. Моло иктат уке ыле, «Могай полыш кӱлеш, мом ышташ кӱлеш, каласыза, полшем» манын пелештышат, паледа, кузе кумыл нӧлталалте. Тау.

Нунын ешыште кум патыр эрге кушко. Ачашт-авашт гаяк пашам йӧратыше, кумылзак, виян Юрий, Игорь да Андрей. Юрий шуко ий колхозышто шоферлан ышта. «Урожай» озанлык вуйлатыше А.З. Мухарлямов Калитовмытым, кугужымат, изижымат, порын, сай могырым веле палемда. Кокымшо эргышт ПТУ деч вара Аграрный университетым тунем лекте. Кызыт Нефтекамск автозаводышто пашам ышта. Андрей Бирск социальный академийын физвоспитаний факультетшым тунем пытарен. Тудат автозаводышто тырша, чӱчкыдынак заводын чапшым тӱрлӧ таҥасымашлаште арала.

Калитовмытын суртышт мӱндырчынак тӱрлӧ чия дене волгалт шинча. Вӱта тич вольыкым ашнат, мӱкшым кучат. Лым лийде тыршен, пошкудышт дене келшен, ваш полшен, тичмаш илыш дене илат.

Ф. БАЙТУКОВ.

Снимкыште: А.Г. Калитов.