Григорий Пашуткин: "Илышын пиалже - икте-весым арален, полшен, умылен илымаште"

Ындыжым Григорий Петрович дене икте-весына деч ятырлан тораште илена гынат, кылна огеш кӱрылт. Теве февраль тылзыште Йошкар-Олашке мийымына годым Володя Баиров дене, кеч пел шагатлан гынат, суртышкыжо пурен, ужын лекна. Мом ыштет, тӱшка дене улмо годым ойырлен кодаш огеш лий, чыла палемдыме мероприятийыш логалме, чылажымат ужмо шуэш. Тудат апрель тылзыште Нефтекамскыште лиймыж годым телефон дене йыҥгырташ ыш мондо. Крымыште илыше Настя шӱжарже дене чыла родо-шочшыштым коштын савырнаш (Нунышт олаштат, пошкудо яллаштат шукын улыт.), шочмо Кӧкыш ялышкышт мияш шонен толыныт ыле. Мыят шке декем унала ӱжым - пырля ойласен шинчыме шуэш вет. Тореш ышт лий, тау, пеш йывыртышым. Кок шагат наре мутланышна, самырык пагытнам, йолташ-влакым шарналтышна. «Гриша, тений тылатат шымле ий темеш вет» манмемлан вашештыш: «Шымле ияш лӱмгечемым ты кечылаште родо-шочшем, йолташем да палымем-влак дене пеш сайын эртарен колтышна…»

Григорий Петрович Пашуткин 1947 ий 28 мартыште (шочмо кагазыштыже 8 апрель) Калтаса районысо Кӧкыш ялеш шочын. Изинек ушан, чылажымат палаш тыршыше, пеҥгыде кап-кылан йоча лийын кушкын. Вич ияшак сайын лудаш тунемын. Школыш кайыме деч ончычак математика дене кокымшо классысе задача ден пример-влакым решатлен кертын. Садлан икымше классыште кок кече веле тунемын, кумшо кечыжлан икымше туныктышыжо, кидше гыч вӱден, кокымшо классыш намиен коден. Тыге тудо тӱҥалтыш школым ныл ий олмеш кум ийыште тунем лектын. Икымше классыш тунемаш мийыме пагытшым Григорий Петрович тыге шарналта: «Йолешем йыдалым пидын, ваче гоч книга ден тетрадь-влакым оптымо вынер котомкам сакалтен, школыш кайышым. Ӱмбалнем авамын ситце гыч ургымо тувыр-йолаш ыле».

Гриша 1957-ше гыч 1960-шо ий марте Ӱлыл Качмаш шымияш школышто тунемын. Кум ий, лавыра, лум, поран ма, ик кечымат кодыде, школыш коштын. Туштак художественный самодеятельностьлан да спортлан шӱмаҥын. «Мый куржталаш, ече дене кошташ, футбол да волейбол дене модаш йӧратенам. Школысо хорышто муренам, концертлаште тӱрлӧ номер дене выступатленам», - Качмаш школышто тунеммыжым кызытат порын шарналта. Калтаса кыдалаш школышто «Эрвий» ансамбльыште куштен, кудло еҥ гыч шогышо хорышто мурен. Ансамбль Всеросийский смотрышто дипломант лӱмым налын. Кеҥежым рвезе сабантуйлаште куржмаште да кужытыш тӧрштымаште ик гана веле огыл сеҥен. Ушан-шотан, уста айдеме чыла верыштат, кеч-кунамат тугаяк лиеш.

1964-ше ийыште Гриша Калтаса кыдалаш школым ший медаль дене тунем лектын. Школ деч вара Калтаса роно тудым Кырпе кандашияш школыш физикым да черченийым туныкташ колтен. Тушто, туныктышо да кугурак класслаште тунемше-влакым ушен, художественный самодеятельностьым организоватлен, яллашке концерт дене лектын коштыныт. Погымо оксашт дене школлан гармоньым налыныт. Районысо «Эрвий» куштышо ансамбльымат кудалтен огыл. Уфаште ик гана веле огыл концертым шынденыт, мӧҥгӧ пӧртылмышт годым концерт дене Мишкан да Чорай селалаш пурен лектыныт. Туштак тудо ӱмыраш пелашым вашлийын - Келтей ял ӱдыр Людмила дене палыме лийын, икте-весыштым йӧратен шынденыт. Лу ий эртымек (!), 1975 ий 31-ше декабрьыште Йошкар-Олаште сӱаным эртареныт, тыге пиалан еш шочын. А тумарте… шуко вӱд йоген. Теве йӧратымаш мом ышта.

1967 ий гыч Башкир кугыжаныш пединститутын физико-математический факультетыштыже шинчымашым погаш тӱҥалын. Тушто ончыкыжым эрвелмарий-влаклан палыме композитор лийшаш Мефодий Петров дене ик курсышто тунемыныт. Уфа деч мӱндыр огыл яллашке да олалашке концерт дене лектын коштыныт. Пашуткин тунамат институтысо хорын солистше лийын. Институтым сайын тунем пытарен, ик пагыт Калтаса кыдалаш школышто тыршымеке, Совет Армий радамыш налыныт. Тудлан дивизийын мурышо да куштышо ансамбльыштыже службым эрташ пиал логалын. Ансамбльыште Григорий шкетын музыкальный образованийдыме лийын, моло куштышо-влакым чылаштымат училище але консерваторий деч вара служитлаш налыныт. Адакшым тушко конкурс почеш ойыреныт: вич конкурсант кокла гыч мемнан землякна тушко шкетын логалын. «Кок-кум тылзе коклаште куд килограммлан куштылемым», - ойла тудо. Салтакын йодмыж почеш дивизийын ансамбльже ончышым моло калыкын да тыгак марий куштымаш денат куандарен. Армий гыч демобилизоватлалтмыж годым генерал Г. Пашуткинлан строй ончылно «За отличие в службе II степени» медальым кучыктен.

Уфа аэропортышто тудым Людмила вашлийын. Ӱдыр тунам Уфасе культура институтын нылымше курсыштыжо тунемын. Кок ий икте-весыштым уждымо деч вара нуно кок кече пырля лийыныт, варажым салтак шочмо ялышкыже пӧртылын. Армий деч вара Григорий Петровичлан туныктымо пашам шуяш логалын огыл. Лишыл родыжын ӱжмӧ почеш Сибирьыш, Томский областьысе Сайга поселкыш, корным кучен, ик ий энергетик пӧлкаште инженерлан ыштен. Григорий ден Людмилан коклашт тора лийын гынат, икте-весе дене кыл нигунам лушкен огыл, ваш-ваш серышым колтылыныт. Институтым тунем пытарымек, 1975-ше ийыште Людмилам Марий АССР-ыш пашаш колтеныт. Ноябрь тылзыште Григорият Йошкар-Олашке илаш куснен, проектный институтышто инженер-электриклан ышташ тӱҥалын. Теве тыге лу ий, шӧртньӧ пагыт, шижде эртен каен.

Людмила культпрофтехучилищыште пашам ыштен. Самырык еш тӱшкагудышто ойырымо пӧлемыште илаш тӱҥалын. Туштак нунын Денис (1977 ий) ден Антон (1980 ий) эргышт шочыныт. Еш кугеммеке, илыме верымат кугемдаш кӱлын. Садлан Григорий Петрович у предприятийыш пашаш куснен, инженер-электриклан, инженер-конструкторлан ыштен, ныл ият пеле гыч кум пӧлеман пачерым налын. Ту пагытыште пашазым аклен моштеныт, а опытан инженер пашажым шуктен ыштен, коллективыште кугу пагалымашым сулен. Шке шинчымашыжым эре пойдарен шоген, садлан служебный тошкалтыш денат нӧлталалтын. Яра жапыште мер пашам чолган шуктен. Ӱмыржӧ мучкак спортлан да художественный самодеятельностьлан шӱман лийын, тиде ийлаште самырык годымак ылыжше тулжо эше волгыдынрак йӱлаш тӱҥалын. Г.П. Пашуткин марафон дене куржталмашке ушнен. «1987 ийыште Визимьяр села гыч Йошкар-Ола марте эстафетный куржмаште, вашталтде, шымле уштышым куржна», - шарнен ойла марафонец. Куржмашын географийжат шарлен - Москваште, Чуваший Республикыште, Пошкырт кундемыште да моло вереат лийын. Нефтекамск олан тӱҥ площадьше гоч мыланна кидшым рӱзалтен куржын эртымыжымат шарнем.

Г.П. Пашуткин пытартыш пагытыште «Мариэнерго» ОАО-што ыштен, тушечынак кудло куд ияшыж годым, «Паша ветеран» лӱмым налын, пенсийыш лектын. Пашуткинмыт еш кызытат яра шинчаш ок йӧрате. Григорий Петрович ден Людмила Васильевна телым ече дене коштыт, кеҥежым кечын пӱнчерыште куржталыт, емыжым, поҥгым погат. Февраль тылзыште нунын деке пурымем годым шке поген шинчалтыме ош поҥго дене сийлышт. Пеш тамле чучо, рецептшым йодын нальым. Григорий Петрович кертмыж семын «Ош Виче» землячествын пашаштыжат полышкала.

Григорий Петровичын эше ик ойыртемже уло. Шке шочмо верже деч ятырлан ӧрдыжтӧ ила гынат, тудым нигунам ок мондо. Калтаса районыш, шочмо Кӧкыш ялышкыже толын коштеш, тудым Калтаса да Качмаш кыдалаш школ-влакын юбилейышкышт да моло мероприятийлаш ӱжыт. Тений, ончычсо активный студент, группын старостыжо да институтын икымше выпускникше семын, Уфашке Башкир кугыжаныш пединститутым почмылан витле ий темме юбилейыш толаш ямдылалтеш ыле. Пелашыже, Марий Эл Республикысе культурын сулло пашаеҥже Людмила Васильевна дене пырля шочмо ялыштышт родо-шочшышт-влаклан лӱмлалтше юбилей кас-влакым моштен эртарат, концерт программыштат сай лиеш, ялысе калык куанен онча. Нуно чыла сомылым икте-весыштлан эҥертен шуктат, тидлан кӧра пашаштат шолеш. А пелашыже нерген Григорий Петрович тыге ойла: «Мыйын шӱм-чонем поро да весела, тидыже Людмила Васильевна пелашемлан кӧра, шуко ий тудо мыйым воспитыватлыш, туныктыш. Тудын ончылно вуем савем, тау тудлан». Землякем дене шуко гана пырля лийынна, шуко гана ойласен шинченна, но тудын еҥым вурсен ойлымыжым ик ганат колын омыл. Шкеже кеч-кушто пашам ыштен але тунемын, илен гынат, кеч-кунамат пагалымашым гына сулен. Тудын гае поро, весела, еҥ-влак дене пырля лияш йӧратыше еҥлан нигӧ осал мутым каласаш огеш тошт. Возымемым Григорий Петрович Пашуткинын каласыме мутшо дене мучашлем: «Илышын пиалже - икте-весым арален, полшен, умылен илымаште».

А. БАЙГАШЕВ.