Пеледыш кошка, мӱкш аҥырга, а айдеме?

Олаште йӱдшӧ-кечыже кӱртньӧ воз-влакын кочыртатымышт, аҥысыр уремлаште терешке-влакын кычкырлымышт шокта. Тыгай лӱшкымаш омым кӱрлеш, сандене ятыр черле еҥ кола манын, I-II курымлаште Римыште илыше поэт-сатирик Ювенал возен.

Ик американ учёный кызытсе илышыште пӱртӱс йӱк-йӱаным возаш утыр йӧсырак манын палемда. Тудо шке шымлымашыжым 1986 ийыште тӱҥалын. Тунам Вашингтон штатыште тудо айдеме кид шудымо коло вер-шӧрым палемден. Тушто лучко минут жапыште тымык нимогай цивилизаций йӱк дене шергылтын огыл. Вич ий гыч тыгай вер кумыт кодын. Кызыт йӧршын уке.

Цивилизаций шургымаш кушкыл-влакын клеткыштым пужа. Чаргата йӱк чӱчкыдын шоктымылан кушкыл лывыжга. Молан манаш гын, кушкыл йӱк деч аралалташ тӧчен, лышташ гыч вӱдыжгым луктеш («шортеш»), сандене тудо кошка. Кугу йӱкын ойлышо радиоприёмник воктен кушшо гвоздикын пеледышыже вашке «кола», реактивный самолётын йӱкешыже мӱкш корным йомдара да умбакыже кушко чоҥешташ огеш пале. Американ естествоиспытатель шымлымыж почеш тыгай иктешлымаш-влакым ыштен.

А марий-влак кокла гыч пӱртӱс тымыкын чоным лыпландарен кертмыж нерген учёный огыл, а писатель М. Илибаева «Тиде ушдымо тӱняште» романыште сылнын возен: «…Тыште чынак сай: тымык, йоҥгыдо… Уке, тымык манмыже вестӱрлӧ. Айдеме лӱшкымӧ, машина йӱк-йӱан кызыт йӧршын огыт шокто - чыланат ноеныт, малат. А теве пӱртӱс йӱк-йӱан уло. Йӱк-йӱан гынат, тудо йыгыжтарыше, ушым пызырыше огыл. Мӧҥгешла, тиде йӱк-йӱанеш чон лыплана, уш кана. «Пӱртӱс йӱк-йӱанлан тӱняште мо шуэш!».