Все новости
Айдеме да пӱртӱс
21 Сорла 2022, 11:50

21 август - Ир шудым погымо кече

Кеҥеж эркын мучашке лишемеш. Тудо тений пӱртӱс поянлыкше дене мемнам лыҥак куандара. Кеҥеж емыжлан веле огыл, олыкысо тӱрлӧ пеледышлан, шудыланат поян.

Авторын фотожо-влак.
Фото:Авторын фотожо-влак.

Тидын шотышто календарьысе оҥай кече нерген ушештарыме шуэш. 21 августышто тӱня мучко Ир шудым погымо кечым палемдат улмаш. Ир шудо - тиде пӱртӱсыштӧ шке семын илыше кушкыл-влак.   

Арамлан огыл ялысе калык, пӱртӱсын вийжым аклен, кеҥежым чодыраште, олыкышто кушшо тӱрлӧ эм шудым поген ямдыла. А Россий мучко пӱртӱс лоҥгаште 25 тӱжем тӱрлӧ наре ир шудо кушкеш! Вӱршудо ден матрушкам, висвисым, писте саскам, мутлан, калык ожнысек пӱртӱсыш лӱмын погаш миен. Кызытат йол йымалсе «фитоаптекым» илышыште кумдан кучылтеш. А иван-чайым, мятым, чабрецым кызыт южо еҥ садыштыжак кушта. Тыге олык тайылысе ир шудат айдеме пелен илыше кушкылыш савырна, ужат? А иван-чайын лышташыжым эше, коштен, ужар да шем чайым шолташ кучылтыт. Ола гыч каныш кечылан толшо-влак коклаштат телылан тӱрлӧ ир шудым поген наҥгайыше-влак вашлиялтыт. Подорожник («корнышудо», «тӱрлемшудо» маныт), нуж, тысячелистник («ошвуйшудо», «пӱчмышудо», «пӱчышудо»), арым («арымшудо», «кочышудо» маныт), молыжат кеҥежым йолйымалнак кушкыт. Нуным ужын веле моштыман. Но эҥер воктенсе тайылыште кушшо таволгым (Х.Ф. Балдаевын «Биологий термин-влакын рушла-марла мутерже» «эчкевондо», «чешкем» манын кусара), вӱршудым, матрушкам погаш садак олыкыш, курыкыш миен савырныде ок лий. Идалык мучко нуно тӱрлӧ черым эмлаш, тазалыкым саемдаш полшат. 

Иктым шарныман: ир шудылан мийыме годым тудын кӱлешан ужашыжым веле погыман - чонан кушкылым арамлан вожшыге кӱрыштмӧ, эмгатыме ок кӱл. Ир шудат - тыгаяк кушкыл, пӱртӱсын ужашыже. Нунын кокла гыч южыжо тыгакшат илен-толын йомын кертыт. Ученый-влакын палемдымышт почеш, мутлан, 2010 ийыште уло сандалыкыште 350 тӱжем вид кушкыл шотлалтын. Айдемын тӱням шымлымыже, мланде шакшылалтме, юж локтылалтмылан кӧра южо кушкыл мландышар гычат йомын. Арамлан огыл кызытат экосистемыште вашлиялтше южо ир шудым Российын але кундемын Йошкар книгашкышт пуртымо. 

Авторын фотожо-влак.
Авторын фотожо-влак.
Авторын фотожо-влак.
Авторын фотожо-влак.
Фото:Авторын фотожо-влак.
Автор:Людмила Шавалиева
Читайте нас: