Чын десантникым койышыж гыч палаш лиеш

Мый ракетный войскаште (РВСН) служитленам гынат, 2 августышто Чорай селасе десантник-влакын ВДВ-ште служитлымыштым шарналтыме пайремышкышт ӱжмыштлан нигузе вуйым шупшын кертын омыл. Вет нуно ӱмырешлан чонеш пыштыме сарзе корныштым пайремлыме кечын ялыштышт ончыч почмо Воин чап аллейыште десантник-влаклан памятникым шогалташ ямдылалтыныт. Моряк ден пограничник-влак Чорайыште шкеныштын служитлыме войскашт лӱмеш шарнымаш стелым почыныт гын, десантник-влак тидым ыштен огыт керт мо? В. Минилбаевын тарватыме ойжо почеш тыгай шонымаш дене икмыняр еҥ гыч шогышо чолга тӱшка ӱмаштак пашалан пижын. Конешне, эн ончычак оксам погымо гыч тӱҥалыныт. Тышке Чорай ялсоветыш пурышо да лишыл ялла гычат ВДВ-ште служитлыше-влак ушненыт. Икманаш, шонымашышт Совет жапысе да кызытсе армийыште служитлен пӧртылшӧ тӱрлӧ ийготан десантник-влакым ушымо пашаш савырнен.

Могайрак памятникым ышташ, тидым ыштен кертше скульпторым кушто муаш? Шонкаленыт, каҥашеныт, кычалыныт… Алексей Шамшиевын кычал мумыжым йӧпленыт да Магнитогорск оласе скульпторлан памятникым ышташ темленыт.

«Тӱрлӧ вере кычална.  Коштмем годым корнымбач Ишим олашкат пурен ончальым. Но паша верыштем, «Сургутнефть» организацийыште, пырля ыштыме, ончыч тожо десантыште служитлыше йолташем-влак Магнитогорскышто илыше скульптор дене кылым ышташ темлышт, тудын пашаже-влакым фотошто ончыктышт. Вара мый памятникым ыштыше мастар деке йыҥгыртышым, Чорайысе йолташем-влак дене каҥашышна да Магнитогорскышто заказатлаш кутырен келшышна», - ойла А. Шамшиев. 

Мый Алексейым шымше классыште тунеммыж гычак шарнем. Тунам тудо Новочебоксарк олаште Российысе тунемше-влак коклаште таҥасымаште куштылго атлетика дене  кок спринтерский дистанцийыште (60 м, 200 м) элын чемпионжо лийын ыле. Десантыш лач тыгай тале рвезе-влакым служитлаш налыт. Алексей армийыште посна гвардейский десантно-штурмовой бригадыште служитлен.

Тыге икшырымын Воин чап аллейыште памятникым шогалташ верым ямдылаш пижыныт. Мландым тӧрлаш, плиткым опташ да тулеч моло пашам шукташ шагал огыл жап да шийвундо кӱлыныт. Нунын каласкалымышт гыч, памятниклан 180 тӱжем, кондаш 60 тӱжем теҥге окса кӱлын, а чылаже, верым ямдылаш кучылтмо роскотым налаш гын, 300 утла тӱжем теҥгеш шуын. Магнитогорск гыч вич тонн нелытан, моткоч чапле шарнымаш кӱ памятникым ВДВ-н кечыже вашеш конден шогалтеныт. 

Юж-десант войскан кечыжым пайремлыме годым Чорайыште памятникым торжественно почмашке калык шуко погынен ыле. Шке вийышт дене суапле пашам шуктышо десантник-влакын надырыштым аклен, нуным Мишкан гыч райсовет, администраций, военкомат пашаеҥ-влак, районысо да Чорай кундемысе Ветеран-влакын ушемыштын еҥышт да молат саламлаш миеныт. 

В. Сабиров район администраций да депутат-влакын Советышт лӱм дене памятникым шогалтыме верч чолган тыршыше 5 десантниклан - В. Минилбаевлан, В. Яметовлан, А. Шамшиевлан, В. Андрияновлан, Т. Тимуршинлан - таумутан серышым кучыктыш. А Г. Аликов, А. Мратшин, В. Алиев, А. Губеев, С. Калиев тыгаяк серышым военкоматын кугурак специалистше А. Ивановын кидше гыч нальыч. Молыштым Чорай ял администрацийын вуйлатышыже Г. Саймулукова тыгак шокшын саламлыш да, тауштен, К. Алексеевлан, В. Тимиркаевлан, А. Зайнитдиновлан, Д. Шайбаковлан, Д. Рыбаковлан, А. Сайсановлан, Я. Янгубаевлан, Д. Зайнитдиновлан, А. Алкечевлан, В. Киляевлан, В. Калитовлан, В. Илинбаевлан, Д. Губеевлан, А. Алынбаевлан порын шарнаш кодшо серышым кучыктыш.

А эн кугу ийготан, 88 ияш Константин Алексеевич Алексеевым поснак палемдыман - тудо 1959-1962 ийлаште кум ий ВДВ-ште служитлен. Самырык-влакын тарватыме пашашкышт тудат ушныде кодын кертын огыл. Шакмай Шайхитдинов ден Семен Сайсанов, шукертак Совет Армийын десантный войскаштыже служитлыше-влак, илыш дене чеверласеныт гынат, ачаштын лӱмышт, нунын ВДВ-н корныжым эртымышт дене кугешныше икшывышт памятникым шогалташ оксам пуэныт. Садлан Геннадий Семенович Шайхитдиновым да Надежда Семеновна Ахметьяновамат десантник-влак дене пырля таумутан серыш дене палемдышт.

Самырык тукымым шочмо эл дене кугешнаш, тудым аралаш, армийыште служитлаш ямдылен куштымо годым патриотизм нерген шуко ойлаш, школлаште лӱддымылык да патырлык урок-влакым эртараш лиеш. Кӧ дыр тидым ушешыже шыҥдара, кӧжӧ дыр вес гана огешат шоналте. А Чорайысе десантник-влакын мер пашашт ӱмырешлан кодеш: тыгай чапле памятникым нигӧ эртен ок кай, нигунам ок мондо, эре шарнен, шонкален илаш тӱҥалыт. Чап лийже армий деч варат тыглай калык коклаште, мер илышыште десантникын лӱмжым кӱшнӧ кучышо да чолга, полмезе койышышт дене ойыртемалтше патыр десантник рвезе-влаклан.