Чон шокшым огыт йомдаре

Гульяна Ахметгареевна ден Бикъян Сахибгареевич Кугу сар пагытысе икшыве улыт. Коктынат шуко йочан ешеш кушкыныт, изинек пашаште шуаралтыныт, ятыр йӧсым, нелылыкым чытеныт.

Гульяна кокай 1932 ийыште Биктыш ялыште шочын. Аваж ден ачажын лу икшывышт гыч кудымшыжо улеш. Ахматша ден Мухаматша изаже-влак Кугу Ачамланде сарыште йомыныт. Сар тӱҥалме годым ӱдыр индеш ияш веле улмаш. Ныл классым шочмо ялысе школышто, визымшым Акпарс школышто тунем пытарен. Уш-акылже пӱсӧ гынат, тетла тунемаш йӧн лийын огыл. Визымше класс деч вара нӧргӧ ӱдырым ачаже пасуш шӱкшудым сомылаш да кылтам пидаш колтен. Телым шорык фермыште пашам ыштен. Тунам Гульянан ачаже «У корно» колхозын председательже улмаш. Сарыш каяш ныл гана йодмашым возен, но тудым Уфа ола гыч пӧртылтен колтеныт, вет колхозымат вуйлаташ кӱлын. Тунам ялыште шоҥгыеҥ, ӱдырамаш да йоча-влак веле кодыныт. Пӧръеҥ-влак сарыште немыч ваштареш кредалыныт. Тачысе кечылан тиде кугу еш гыч коктын гына илыше улыт: Гульяна кокай да Гулзина шӱжарже.

Жап эртыме семын Гульяна мотор ӱдыр лийын шогалын. Латкандаш ийым темымеке, вич ий Свердловский областьыш торф лукмашке коштын.

Бикъян павай 1935 ийыште Акпарс ялыште шочын. Аваж ден ачажын вич икшывышт улмаш, Бикъян нылымше лийын. Акпарс школышто шым классым пытарымеке, Усоласе сӧсна фермыште пашам ыштен, уржа-сорла годым «Сталинец-6» комбайныште барабанщик лийын. 1954 гыч 1957 ий марте Совет Армий радамыште служитлен. Армий деч ончыч ик кастене Гульянам клуб гыч ужатен. Вараже ӱдырым армийыштат монден кертын огыл, икмыняр гана омешат ужын. Мӧҥгӧ пӧртылмекыже, 1957 ий 23 мартыште рвезе ӱдырым марлан налын. Сӱаным марий йӱла почеш Семык пайрем годым эртареныт. Самырык еш кок ий Усолаште илен.

1959 ий кеҥежым, Акпарсыште тошто пӧртым налын, посна илаш тӱҥалыныт. Бикъян пеш чулым, пашалан уста пӧръеҥ лийын. Делянкым налын, Акпарсыште у пӧртым чоҥен шынденыт, моло оралтымат уэмденыт.

Гульяна кокай ден Бикъян павай ялыште пагалыме еҥ улыт. Еш коклаште уто шомак деч посна, ваш полшен илат, пошкудо-влак денат нигунам вурседылын огытыл. Гульяна Ахметгареевна 26 ий Акпарс фермыште дояркылан ыштен. «Декретыште ик ганат шинчен омыл, тунам ме эре пашам ышташ тыршенна. Изи Зина ӱдыремым, издер дене шӱдырен, фермыш пырля кондыштаренам. Автодойко уке ыле. 25 ушкалым кид дене лӱштен пытарымеш, ӱдырем воктенем шогылтын», - шарнен ойла кокай. Тудо эре ончылно лийын: шуко Почетный грамотыжо уло, фотожо районын Чап оҥаштыже кечен, ик гана веле огыл район газетеш сереныт, «Акбарисовский» совхозын дирекцийже да профкомжо ятыр гана шергакан пӧлекым кучыктеныт. Бикъян Сахибгареевич кевытым вуйлатен, лесничествыште тыршен, бригадират лияш логалын, но 1961 ий гыч, пенсийыш лекмешкыже, фермыште скотниклан тыршен. Павай ден кокайын чумыр паша стажышт - 73 ий. Когыньыштымат «Паша ветеран» медаль дене наградитленыт.

Бикъян ден Гульяна ныл икшывым ончен куштеныт. Икшывыштым порылан гына туныктеныт. Нуно чыланат эллан кӱлеш еҥ лийыныт, пашам йӧратыше улыт, тыршен илат. Авашт ден ачашт деке чӱчкыдын унала толыт, пеш чот полшат. Мый пошкудышт уламат, чыла ужам, павай ден кокайлан кӧранен илем. Исламовмытын Валентин эргышт ешыж дене Нефтекамск олаште ила, автозаводышто бригадирлан ыштен, тений пенсийыш лектын. Кеҥежлан ялыш аваж ден ачаж дек илаш толыт. Римма ӱдырышт Уфаште ила, ӱмыржӧ мучко маляр-штукатурлан ыштен, тудат пеш пагалыме еҥ, «Паша ветеран» улеш. Виталий эргышт совхозышто, лесхозышто тыршен, кызыт плотник улеш, ешыж дене ялыштак ила. Зина ӱдырышт ешыж дене Сургутышто ила, пекарь-кондитерлан пашам ышта. Кок эргыштат, Валентин ден Виталий, музиканым, а павай балалайкым шоктат. Пайрем-влакым пырля пеш веселан эртарат. Ӱдырышт да шешкышт-влак марла муралташ-кушталташ мастар улыт. Коча ден ковам 10 уныка да 9 кугезе уныка куандарат.

Бикъян Сахибгареевич ден Гульяна Ахметгареевна 50 ий пырля илыме лӱм дене М.Г. Рахимовын, 60 ий пырля илымылан Р.З. Хамитовын саламлыме серышыштым пеш аклат, пӧлеклан кучыктымо чайгорка-влак дене, пырля шинчын, чайым йӱыт.

«Ачана-авана эре пашам ыштеныт. Меат, ныл икшывышт, нунын семынак изинек пашаш кычкалтынна. Чыла шке ышташ тунемынна. Ме ачий ден авийым йӧратена, кузе-гынат ӱмырыштым шуяш тыршена», - ойла Римма ӱдырышт.

Пашалан чулым, илышлан куанен моштышо кокай ден павай яра шинчен огыт мошто. Кеҥежым пакчаштышт тӱрлӧ кушкылым куштат, кызытат вольыкым кучат: ушкалышт, шуко шорыкышт уло, кеҥежым сӧснам, чывым да лудым ашнат. Чыла сомылым шкеак ворандарат. Гульяна кокай суртым пеш арун куча, сай озавате улеш. Телым межым шӱдыра, пижым, носким пидеш. Таклан огыл калык ойла: илыш - ӱдырамашын, озаватын, ватын, аван кидыштыже.

«Пашам ышташ ӧрка-ныман огыл. Кызыт шуко самырыкъеҥ ямдым вуча. Тыршет гын веле, ӱстембалне ток лиеш», - манеш Бикъян павай. «Телым пӧртыштӧ гына шинчылтын, могыр пуаҥеш, садлан мый оралте гыч лумым шӱдырем, капка ончылно куэн шындем. Паша дене канем, могырем лывыртем», - шаяркала Гульяна кокай.

Илыш эрта, тудо кыдежан, маныт 85 ийым темыше Гульяна кокай да 83 ияш Бикъян павай, но пӱрымашыштлан огыт ӧкынӧ. «Кугызай, кочкашна уло, сад-пакчана пукша-йӱкта, вӱташте вольыкна ситышын, кугу пӧртыштынат чыла уло. Иле да иле веле, но ийгот шкенжыным налеш, тазалык лунчыргаш тӱҥалын», - ойла пелашыжлан илышыште шуко ужшо кокай.

Возымем мучко, Исламовмытын ваш-ваш пагалымыштым, икте-весыштым аралымыштым эскерен, нуным мо дене таҥастараш лиеш манын шонышым. Шонен муым - калыкмут дене. Вате-марий Гульяна Ахметгареевна ден Бикъян Сахибгареевич мужыр оҥгыр гай улыт. Ӱдырамаш пелашыжым шыман «кугызай» манеш. Кугыза - тиде кугу оза, сурт да еш оза. Марий ешыште вес семын лийынжат ок керт. Гульяна кокай ден Бикъян павайлан тазалыкым, кужу ӱмырым тыланем.

Г. АХМЕТШИНА.

Снимкыште: Мужыр оҥгыр гай вате-марий Исламовмыт.